TL üzerinde artan baskılar kriz ihtimalini güçlendirirken, atılımlar üst üste geliyor. Deneme yanılma yoluyla kurda ateş tam söndü derken tekrar hareket başlıyor. Geçen hafta faiz indirimi gerçekleştiren Merkez atağından sonra BDDK’da TL’ye dayanak için swap oranlarında tekrar artışa gitti. İki atak de TL’ye yaramayınca BDDK artık de faal rasyosu denemesi yapıyor.
Uzun bir müddettir ekonomik kriz yaşayan Türkiye’de pandemiyle birlikte TL’deki kıymet kaybı artış göstermeye başladı. Merkez Bankası bile yaklaşık 2 yıldır PPK faizlerinde değişikliğe gitmezken sonunda TL için faiz silahını çekme kararı aldı. Fiili faizin esasen çift hanede olduğu süreçte gerçek faiz de böylelikle çift haneye ulaşmış oldu. Bu süreçte TL az da olsa kayıplarını geri aldı ama yeni yükseliş önlenemedi.
Bunun üzerine Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) swap limitlerini yükseltti. Buradan da TL dayanak bulamayınca BDDK bu sefer Etkin Rasyosu (AR) kıymetlerinde değişikliğe gitti. BDDK’nın resmi internet sitesinde yer alan Şura kararına nazaran, bankalarca hesaplanan AR’nin her ay sonu prestijiyle o aya ait aylık ortalaması mevduat bankaları için yüzde 95’ten yüzde 90’a düşürüldü. Kelam konusu bedel, iştirak bankaları için yüzde 75’ten yüzde 70’e indirildi. Bu kapsamda, AR’nin her ay sonu prestijiyle o aya ait aylık ortalaması mevduat bankaları için yüzde 90’ın, iştirak bankaları için yüzde 70’in altına düşmeyecek. Belirlenen yeni AR pahaları, 1 Ekim’den itibaren geçerli olacak. Baz alınacak karşıtlık oluşturan aşım meblağı ise ilgili ay sonu prestijiyle AR kıymeti yüzde 90’ın altında olan mevduat bankaları ve yüzde 70’in altında olan iştirak bankaları için, rasyoyu sırasıyla yüzde 90 ve yüzde 70 seviyesine getirecek hissedeki değişim meblağı olarak hesaplanacak.
Yapılan atakları analistler de yorumlarken Ekonomist Prof. Dr. Burak Arzova “BDDK mevduat bankaları için yüzde 95 olan rasyoyu yüzde 90’a, iştirak bankaları için yüzde 75 olan rasyoyu yüzde 70’e indirdi. Faal Rasyosu saçmalığı devam ediyor. Dozajı azaldı. Olağanlaşma bu değil” dedi.
Ekonomist Mahfi Eğilmez ise “İlk çıktığında yüzde 100 ve yüzde 80 idi, sonra yüzde 95 ve 75’e düşürülmüştü. Faal rasyosu uygulamasının yanlış olduğunu daha uygulamaya girmeden yazmıştık” diye yorumladı.
Eğilmez düzenlemeye ait bloğundan şu yorumları yaptı: “BDDK’nin düzenlemesinin geneline ait hususları bir yana bırakır da işin teknik istikametine bakarsak üzerinde durulması gereken üç sıkıntı var. Bunlardan birincisi 2001 krizinin akabinde bankaların kaldıramayacakları risklere girmelerini önlemek hedefiyle kurulmuş bulunan BDDK’nin bankaları risk üstlenmeye yönlendirme noktasına gelmesiyle ilgili. Buradaki sorun bankaların kredi vermeye zorlanmasıyla ortaya çıkacak batık kredilerin ne olacağı problemi. Bu zorlamayla açılan kredilerden batan olursa bunda bankaların sorumluluğu en az seviyede kalır. Kamu bankalarında bu türlü bir ziyan ortaya çıkarsa Hazine bunlara sermaye desteği yapacaktır. Bu durumda eşitliği sağlamak için özel bankaların bu halde açılacak kredilerden doğacak ziyanlarının da kamu eliyle tazmin edilmesi gerekir. Bankalara bu rasyoyu tutturamadıkları taktirde ceza verilecekse karşılığı da tazmin olmalıdır. Benzeri formda bankaların bu biçimde zorlamayla açacakları kredilerin geri dönmemesi halinde karşılaşacağı likidite probleminin da Merkez Bankası tarafından çözülmesi gerekiyor. İkinci sıkıntı mevduat bankalarıyla iştirak bankaları ortasında yapılan ayrım. Bu türlü bir ayrımın yapılması yanlışsız değil. Sonuçta emel şayet kredi verilmesini desteklemek ise bu alanda çalışan her türlü bankanın birebir şartlarla yönlendirilmesi gerekir. Şayet iştirak bankalarının mevduat bankalarından daha az menkul kıymet alabilmesi öngörülerek bir fark yaratılmak istenmişse o vakit çıkan oranın farklı uygulanması yerine denklemde örneğin menkul değerlerin çarpılacağı katsayı üzere katsayıların farklı yapılması çok daha manalı olurdu. Üçüncü sorun mecburî karşılıklarla ilgili. Yapılan düzenlemeye nazaran bankaların topladığı bütün mevduat hesaba katılıyor. Halbuki bankalar topladığı mevduatın bir kısmını merkez bankasına mecburî karşılık olarak yatırdığı için mevduatın o kısmını krediye dönüştüremiyor. Burada bir de BDDK’nin bankaların kısa vadeli yükümlülükleri karşılamak için kasalarında bulundurmalarını istediği ismine disponibilite denilen ölçüleri da dikkate almak gerekiyor. Zira bankalar bunları da kredi olarak veremezler.”
MAKUS SENARYODA YARI ARJANTİNLEŞME OLUR
Analist Murat Kubilay da ko nuyla alakalı toplumsal medya hesabı üzerinden geniş bir tahlil paylaşımı yaptı. Kubilay şu noktalara değindi: “Masada yüksek ve düşük senaryo ihtimalleri var. Türkiye’de yabancı sermaye hukuku hükumet tarafından korunduğu için asla Venezuela olmayız. Hükumet yılsonuna kadar siyaset faizi ve fiili faizde artış yapmaya devam eder. Zayıflığı gören yabancı spekülatörler ısrarla TL’nin değersizleşeceği üzerine oynar ve TL bedel kaybetmeye devam eder, lakin spekülatif atak da olmaz. Tıpkı Şubat ayından Eylül ayına 5,85’ten 7,75’e doların süzülmesi üzere artış sürer ve nihayetinde yatırımcılar ve hükumet kur ve faizde orta noktayı bulur. BDDK swap kısıtlaması kalkar. Iktisat daralmaya girer, fakat sarsıcı büyük şok yaşanmaz. Berbat senaryo ve mümkünlüğü epeyce yüksek. Hükumet ateşkes denemesinin reddedildiği hissedip panik ve asabiyetle savaşmaya başlar. Yurt dışına sermaye çıkışı iyice sıkılaştırılır, döviz talebi vadeli süreçlerle TL karşılığı ödenir. Bu yarı Arjantinleşme olur. İhtimali düşük senaryo da tam Arjantinleşme. Keskin bir sermaye denetimi, fiziki dövize erişimin kısıtlanması, döviz karaborsasının oluşması. İçerideki politik baskıya karşın seçimlerin önünün kapanması. En başa dönelim, ne demiştik? Yoksulluk değil, YOKLUK! İthalat yapmak için döviz gerekir. Vatandaş döviz ve altınını yastık altına çektikçe ve yabancılar sermaye çıkardıkça ve TCMB’nin boş kasasını göz önünde bulundurduğumuzda geriye bu seçenek kalıyor.”
BÜSBÜTÜN KALDIRILMALI
Ekonomist Fatih Özatay ise “Aktif rasyosunun tümden kaldırılması gerekiyor. 1.5 ay evvel yüzde 95’e, artık de yüzde 90’a indirildi. Beşer beşer gidilecekse olağana dönmek bayağı bir vakit alacak. Normali geciktirmeye ne gerek var?” yorumunu yaptı. Ekonomist Uğur Gürses “TL’yi baskı altına alan ögelerden biri olan bu saçmalığı tümden kaldırmak yerine hala sürdürme ısrarı anlaşılır üzere değil” dedi.
Karar