Rusya’nın Kırım’ı ilhak ettiği 2014’te, Donbas bölgesinde da özerk idare ismi altında Moskova yanlısı yapı oluşturuldu.
Sonraki yıllarda Ukrayna ile Rusya ortasında varılan ateşkes üç hafta evvel Rusya yanlılarının dört Ukrayna askerini öldürmesiyle bozuldu. Kısa müddette tansiyon günden güne arttı.
Kremlin hudut çizgisine asker yığdı, Karadeniz’e gemi gönderdi. Ukrayna Cumhurbaşkanı Zelenskiy ise “NATO üyeliğimizi hızlandırın” daveti yaptı.
‘YA KESİM MODÜL ALIRIZ YA TEK SEFERDE’ İLETİSİ
Lavrov’un, Putin’in de lisana getirdiği “Donbas’ta savaş başlatmaya çalışanlar Ukrayna’yı yok edecek” çıkışıyla Zelenskiy’nin kamuflaj giyip cepheye gitmesi ipleri iyice gerdi. Merkel, Putin’den sondaki birliklerin azaltılmasını istedi.
Biden ‘saldırganlık’ karşısında ABD’nin Kiev’e ‘sarsılmaz desteğinin’ süreceğini bildirdi. İngiltere ve AB’de Kiev yanlısı tavır aldı. Lakin Kremlin’in Donbas’ı ilhak planının çok net bir halla durdurulabileceği kaydediliyor.
ZELENSKIY’DEN 24 SAAT EVVEL KREMLİN’DEN DONBAS TELEFONU
Moskova’nın donanma atağı sonrası ABD de Karadeniz’e iki savaş gemisi göndermek için düğmeye bastı. Kritik süreçte dikkat çeken atılım geldi.
Kremlin, telefonda temas kurduğunu duyurdu. Görüşmede, Donbas’ın konuşulduğu belirtildi. Kanal İstanbul’un da gündeme geldiği, Rusya başkanının “Boğazlardaki mevcut Montrö rejiminin sürmesi önemli” sözünü kullandığı kaydedildi.
KREMLİN’E KARŞI ‘İKİ ORTADA BİR DEREDE’ TUTUMU TERK EDİLMELİ
Suların ısındığı periyotta, Ukrayna başkanı Zelenskiy’nin bugün Türkiye’ye gelerek Cumhurbaşkanı Erdoğan’la görüşmesi planlanıyor. Temas öncesi, Ankara’nın Rusya’ya karşı istikrar siyasetini terk ederek net hal ortaya koyması gerektiğine yönelik beklenti arttı.
Rusya’nın Karadeniz’de hakimiyet öngörüsünün Türkiye’nin güvenliğini de yakından ilgilendirdiği belirtildi. ‘Ukrayna’nın NATO’ya üyeliğine Türkiye öncülük etmeli’ değerlendirmeleri yapıldı.
KIRIM’DAN SONRA DONBAS
BİR ÜLKEYİ KESİM PARÇA YUTUYOR
Ukrayna’nın, geçen yıl NATO’dan ‘genişletilmiş fırsatlar partneri statüsü’ almasının akabinde Donbas bölgesindeki ayrılıkçılar Moskova’nın dayanağıyla tekrar şiddet ateşini yaktı. 2013’te Batı yanlılarını iktidara getiren Meydan hareketinden sonra da Rusya yanlısı ‘yeşil adamlar’ parlamentoyu basmış, sonraki yıl Kırım’ın ilhakı gerçekleştirilmişti. Birebir senaryonun Donbas’ta tekrarlanmaması için Türkiye ve Batı’nın ‘acil ve net’ adımlar atması bekleniyor.
Sovyetler Birliği’nin dağılması sonrası NATO’nun eski komünist Doğu Bloku ülkelerine genişlemesinden rahatsızlık duyan Rusya Avrupa ile ‘sınır’ olarak gördüğü Ukrayna’da Kırım’dan sonra doğudan da modüller koparma peşinde.
Coğrafik olarak Avrupa ile Rusya ortasındaki Ukrayna halkı bilhassa 2013 yılından sonra Rus ve Batı yanlıları olarak kutuplaşmış durumda. Bilhassa Rus etnik kökenlilerin ağır yaşadığı ve Donbas olarak anılan Donetsk ve Luhansk bölgelerinde bu kutuplaşma ülkeden ayrılık hareketine dönüşmüş durumda. Donetsk’in kuzey ve orta kısmı ile Luhansk’ın güney kısmındaki Rus etnik kökenliler Kremlin’in askeri ve mali yardımıyla Kiev’in Batı blokuna eklemlenme stratejisine karşı silahlı ayrılıkçılık çabası veriyor.
2014’ten bu yana 13 binden fazla kişinin öldüğü Donbas krizinde Ukrayna, tahlili NATO’da ararken Rusya ayrılıkçılara özel statü verilmesini istiyor. Kiev’de 2013 yılında Rusya yanlısı Viktor Yanukoviç’in Meydan denen halk hareketiyle devrilmesi sonrası Ukrayna’nın tesir alanından çıkmasından korkan Rusya evvel Karadeniz filosuna mesken sahipliği yapan Kırım’ı kopardı. 2014’te Kırım Parlamentosu askeri üniformalı, üzerlerinde hiçbir sembol ya da simge bulunmayan “silahlı, yeşil adamların” baskısıyla Kırım’ın Rusya’ya ilhakını sağlayacak referandumu yapma kararı aldı.
Yerli halk olan Tatarlar ve Ukraynalıların karşı çıkarak katılmadığı 16 Mart 2014’teki tartışmalı referandumun akabinde Kırım, Rusya tarafından yasa dışı ilhak edildi. Rusya yanlılarının işgali Kırım’la da kalmadı. Ukrayna’nın doğusundaki kentlerde Rusya yanlısı ayrılıkçılar kelamda devletlerini ilan etti. Donbas denilen bölgede Rusya yanlılarının yasa dışı idareleri yaklaşık 7 yıldır sürüyor.
Ukrayna’nın, geçen yıl NATO’dan ‘genişletilmiş fırsatlar partneri statüsü’ alarak üyeliğe yaklaşmasının akabinde Rus ordusu’nun Ukrayna hududuna adeta askeri yığınak yapması, Donbas bölgesinde esasen hiçbir vakit bitmeyen çatışmaları tekrar artırdı. Rusya yanlısı ayrılıkçıların 26 Mart’ta 4 Ukraynalı askeri öldürmesi bölgedeki krizi tepe noktasına çıkardı.
Artık yeni bir Kırım senaryosu yaşanmaması için analistler ABD ve Avrupa’nın Rusya’ya karşı net adımları bir an evvel atması gerektiğini savunuyor. Rusya ile son yıllarda yakınlaşmaya karşın Kırım’ın ilhakını tanımayan ve Ukrayna ile sıcak alakaları sürdüren Türkiye’nin de Donbas konusunda net hal koyması bekleniyor.
Çünkü Rusya başta Suriye olmak üzere Libya’da ve Dağlık Karabağ konusunda Türkiye’nin karşısında açık olarak konum almıştı. Libya’da Ankara’nın desteklediği Ulusal Mutabakat hükümetine karşı doğudaki Halife Hafter idaresine dayanak veren Rusya Dağlık Karabağ işgalinde de Ermensitan’a yıllarca askeri yardımda bulunmuştu.
PUTİN’DEN ERDOĞAN’A: MONTRÖ REJİMİ DEĞERLİ
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ile Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in Ukrayna krizi konusunda bir telefon görüşmesi gerçekleştirdiği açıklandı.
Kremlin’den yapılan açıklamada, görüşmede Kanal İstanbul’un da gündeme geldiği, Putin’in “Karadeniz’e açılan Boğazlardaki mevcut Montrö rejiminin sürmesinin kıymetli olduğunu vurguladığı’ belirtildi. Kremlin açıklamasında, iki önderin görüşmede ayrıyeten Suriye, Libya, Rus üretimi Sputnik V aşısının muhtemel ortak üretimi ve Dağlık Karabağ üzere hususları ele aldığı belirtildi.
Açıklamada, “Türkiye’nin Kanal İstanbul inşaatı planlarıyla ilişkili olarak Rus tarafı, bölgesel istikrarın ve güvenliğin garanti edilmesi ismine, Karadeniz Boğazlarındaki mevcut rejimin 1936 tarihli Montrö Sözleşmesi’nin unsurlarıyla uyumlu biçimde sürdürülmesinin kıymetini vurguladı” denildi.
KREMLİN: NATO ÜYELİĞİ DÖNÜŞÜ OLMAYAN SONUÇLARA YOL AÇAR
Rusya’dan Ukrayna’daki Donbas krizi için tehdit içeren açıklamalar gelmeye devam ediyor. Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, Ukrayna’da yine bir iç savaşın başlayacağına dair telaşları olduğunu belirterek bu türlü bir durumun, Rusya’nın güvenliği için tehdit oluşturacağını söyledi.
Peskov, “Ukrayna’da Srebrenitsa gibisi insani felaketin tekrar meydana gelmesi durumunda, dünyadaki hiçbir ülke kenara çekilmeyecek, Rusya dahil bu türlü bir trajedinin olmaması için gereken tedbirleri alacaktır” diye konuştu.
Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mariya Zaharova da, verdiği brifingde, “Ukrayna’nın NATO’ya üye olması mümkünlüğü, ülkeye barışın getirilmesi yerine, tam aksine Ukrayna’nın güney doğusundaki durumu kötüleştirecek ve geri dönüşü olmayan sonuçlar yol açacaktır.” dedi.
ABD KARADENİZ’E İKİ SAVAŞ GEMİSİ GÖNDERİYOR
Dışişleri Bakanlığı, ABD’nin Karadeniz’e iki savaş gemisi göndermeyi planladığı istikametindeki haberi doğruladı. Açıklamada, ABD’nin iki savaş gemisinin Boğazlardan geçerek Karadeniz’e gideceği tarafında bildirimde bulunduğu teyit edildi.
Gemilerin 4 Mayıs’a kadar Karadeniz’de kalacakları belirtildi. CNN televizyonu evvelki gün, ismi açıklanmayan bir Amerikalı yetkiliye dayandırdığı haberde ABD’nin Ukrayna krizinde Kiev’e dayanak için Karadeniz’e savaş gemileri göndereceğini ve Washington’ın bu bahiste, Montrö Boğazlar Mukavelesi kapsamında Ankara’ya bildirimde bulunduğu argüman edilmişti.
UKRAYNA DEVLET LİDERİ TÜRKİYE’YE GELİYOR
Ukrayna Devlet Lideri Vladimir Zelenskiy, Türkiye-Ukrayna Yüksek Seviyeli Stratejik Kurul (YDSK) dokuzuncu toplantısı vesilesiyle Türkiye’ye gelecek. YDSK dokuzuncu toplantısı bugün İstanbul’da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Zelenskiy başkanlığında gerçekleştirilecek.
Kurul Toplantısı’nda, stratejik iştirak seviyesindeki Türkiye-Ukrayna ilgileri tüm veçheleriyle gözden geçirilecek, ikili iş birliğinin derinleştirilerek geliştirilmesi için atılabilecek adımlar ele alınacak. Ayrıyeten, soydaş Kırım Tatarlarının hayat şartlarının iyileştirilmesine yönelik ortak projeler hakkında görüş alışverişinde bulunulacak. Zelenskiy’in gelecek hafta da Fransa’ya gitmesi bekleniyor.
5 SORUDA RUSYA-UKRAYNA KRİZİ
Rusya ile Ukrayna ortasındaki sorunun temeli nedir?
Rusya ile eski bir Sovyetler Birliği ülkesi olan Ukrayna’nın ortası, Kiev idaresinin Avrupa Birliği (AB) ile yakınlaşması üzerine açıldı. Kiev’de iktidara gelen Rusya yanlısı Viktor Yanukoviç, ülkenin Batı’ya yönelmesini engellemek için 2013 yılında AB Paydaşlık Anlaşması’nı askıya aldığını açıkladı.
Bu karar, Ukrayna tarihinde derin krizlerin başlangıcı oldu. 2013’te “meydan olayları” sonrası Yanukoviç, Rusya’ya kaçmak zorunda kaldı. Coğrafik olarak Avrupa ile Rusya ortasındaki Ukrayna’nın insanları da Rus ve Batı yanlıları olarak kutuplara bölündü.
Donbas neden Kiev idaresinin denetiminde değil?
Ukrayna’da Rus kökenli nüfusun ağır bulunduğu Donetsk ve Lugansk (Donbas) bölgelerinde Şubat 2014’te ayrılıkçı kümeler ağır silahlarla hükümet yanlısı birliklere saldırdı. Kremlin dayanaklı ayrılıkçılar kelamda halk oylamalarıyla 11 Mayıs 2014’te Donetsk Halk Cumhuriyeti ve Lugansk Halk Cumhuriyeti isminde iki farklı kelamda idare oluşturdu.
Son gerginlik nasıl başladı?
Fransa’nın başşehri Paris’te 9 Aralık 2019’da, Normandiya Dörtlüsü Önderler Doruğu yapıldı. Ukrayna, Rusya, Almanya ve Fransa devlet liderlerinin iştirakiyle gerçekleşen tepede, tam ateşkes ve Minsk Anlaşması’na bağlılık vurgusu yapıldı.
Lakin bu yıl Rus ordusunun Ukrayna sonuna adeta askeri yığınak yapması, Donbas bölgesinde aslında hiçbir vakit bitmeyen çatışmaları tekrar artırdı. Rusya yanlısı ayrılıkçıların 26 Mart’ta 4 Ukraynalı askeri öldürmesi bölgedeki krizi tepe noktasına çıkardı.
Batının konumu nedir?
Moskova’nın, Ukrayna sonuna askeri sevkiyat yapmasına AB ve ABD reaksiyon gösterdi. Batı, Ukrayna’nın egemenliğine ve toprak bütünlüğünü desteklediğini bildirdi. ABD Lideri Joe Biden, Zelenskiy ile yaptığı telefon görüşmesinde, Rusya’nın Donbas ve Kırım’daki “saldırganlığı” karşısında ABD’nin Ukrayna’ya “sarsılmaz desteğinin” süreceğini tabir etti. AB ve NATO da Ukrayna’nın egemenliği ve toprak bütünlüğüne dayanağını tabir etti.
Taraflar ne istiyor?
Rusya Ukrayna anayasasında Donbas’a özel statü sağlayacak değişiklikte ısrarcı olurken Ukrayna tarafında bu türlü bir değişikliğin ülkeyi bölünmeye sürükleme ihtimaline rağmen kuşkuyla karşılanıyor.
Bir yandan da Moskova krizi Ukrayna’nın iç savaşı olarak göstermeye ve Kiev’i ayrılıkçılarla görüştürüp krizde kendisini taraf olmaktan çıkarmak istiyor, bu durum Ukrayna tarafından kabul edilmiyor.
Zelenskiy, NATO Üyeliği Hareket Planı verilmesinin kıymetine dikkati çekerek NATO’nun Donbas’taki savaşı bitirmek için tek yol olduğunu belirtti.
Karar