ABD Lideri Joe Biden, 24 Nisan 2021’de yaptığı açıklamada 1915’te yaşananlara İngilizce olarak “soykırım” dedi. Ronald Reagan 1981 yılında Ermenice “soykırım” diyen birinci ABD lideri olmuştu. 1915’de Amerika’ya göç eden Ermenilerin torunları bu devirde dava açmıştı lakin soykırımın Ermenice denmesinden ötürü davaların kabul edilmediği artık de Biden’ın İngilizce olarak soykırım demesi ile ABD iç hukukunda dava yolunun açıldığı tez ediliyor. 2001’den 2006’ya kadar Washington Büyükelçiliği yapan diplomat Faruk Loğoğlu, Diplomat ve siyasetçi Ahmet Ünal Çeviköz ve eski Ankara Cumhuriyet Savcısı Bülent Yücetürk İngilizce soykırım denilmesi ile birlikte Türkiye’ye dava yolunun açılıp açılmayacağını ve bundan sonra Türkiye’yi nelerin beklediğini www.karar.com’a kıymetlendirdi.
ABD Lideri Joe Biden Ermeniler’in soykırımı anma günü olarak kabul ettikleri 24 Nisan’da yaptı. Biden 23 Nisan’da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile telefonda görüştü. Bu görüşmede Erdoğan’a soykırım diyeceğini belirttiği söylendi.
Faruk Loğoğlu
Eski WashingtonBüyükelçisi Faruk Loğoğlu: Bu açıkamanın siyasi, medyatik boyutunun dışında en değerli boyutu hkuki boyutudur. İki türlü görüş var bu mevzuda birisi hiç bir tüzel sonucu olamaz oburu de bu açıklamanın türel sonucu olabilir biçiminde. Ermeni kökenli Amerikan vatandaşları sigorta poliçelerini göstererek bu güne kadar davalar açtı. Bu mevzunun ehliyetli ve birikimli hukukçular tarafından incelenmesi gerekir. Türkiye artık bu mevzuyu etraflıca inceleyip hazırlık yapmalı. Ben bu hususta bir yorum yapabilirim. Amerikan yargıçları önlerine gelen bu cins davalarda Amerikan Lideri ülkenin çıkarları için karar verir. Ben bu mevzuda karar veremem idare karar verir. Yöetimin başında ise Amerikan Lideri vardır. Amerikada’ki sisteme nazaran Amerika2nın dış siyasetini Lider ve idare belirler. Bu açıklama yapıldıktan sonra soykırım artık amerikan dış ilgilerinin bir öğesi olmuştur. Ben bunu önüme gelen davalara bakarken dikkate alırım diyebilir. Yargıç bunu aklından geçirmese dahi Ermeni Diyasporası bundan sonra mahkemeler gidince bunu evire çevire kullanacaklardır.
Her sene 24 Nisan gelmeden Amerika’daki Türk diplomatların soykırım denmemesi için ağır bir çalışma yaptığı fakat bu sene bu bahiste daha pasif kalındığı idiaları için ise Faruk Loğoğlu şöyle dedi.
Ben bu tezlere katılmıyorum.Daha evvelki yıllarda şöyle olurdu amerikan Kongresi’nde bu mevzu gündeme gelirdi. Hiç bir Amerikan Lideri Joe Biden devrine kadar hiç bu kadar güçlü halde soykırım deme yanlısı olmadı. Bu sene çalışma yapılmadı argümanlarının katiyetle yanlışsız olduğunu düşünmüyorum. Bu hususta teğe bir bilgim yok lakin her büyükelçi kim olursa olsun, ne düşünürse düşünsün bu hususta kesinlikle yapabileceklerini yapmıştır. Bu sefer karşımızdaki duvar baya sertti. Biden siyasi hayatı boyunca soykırım argümanlarını destekledi. Yardımcısı Kamala Harris’da bu savları destekliyordu. ABD Temsilciler Meclisi Lideri Nancy Pelosi, Senato dış bağlar komitesi lideri, ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken ve ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan’da bu bahiste Biden’ın yanında durdu. Büyükelçi ne yaparsa yapsın soykırım denilmesinin önüne geçilemezdi.Türkiye’nin şanssızlığı bu oldu. Ermeni soykırımı argümanlarına karşı Yahudi lobisi Türkiye’nin yanında yer alırdı. Bu sene onlarda sessiz kaldı.
Bülent Yücetürk
Avukat Bülent Yücetürk: Öncelikle karar siyasi bir karardır. Siyasi bir karar hukuksal bir sonuç doğurmaz. Bu mümkün değil. Siyasi karar siyasi sonuçlar doğurur.
Olaylar 1915’de Osmanlı İmparatorluğu devrinde oluyor. Türkiye Cumhuriyeti ise yeni bir devlet. Bir de yapılan bir şeyin soykırım olup olmadığına karar verecek olan makam şahıslar ve ya politikler değildir. Bir olayın soykırım olarak tanımlanmasına mahkemeler karar verir.
Bu güne kadar Osmanlı’nın ya da Türkiye’nin soykırım yaptığına dair Yüksek Adalet Divanı’nda açılmış olan davalarda soykırım diye verilmiş bir karar yok. Bu türlü bir dava da açılmadı.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin vermiş olduğu kararlar da ‘soykırım denilmesini de soykırım değildir denilmesini de söz özgürlüğü olarak değerlendirmiştir. Lakin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi bunun soykırım olduğu tarafında bir karar vermemiştir. Dolayısı ile ortada verilmiş bir mahkeme kararı yok. Yalnızca bir politiğin iç siyasete yönelik yaptığı bir açıklaması üzerine mahkemelerin bir soykırım vardır. ve tazminat ödenmelidir diye verecekleri kararların milletlerarası hukukta bir kararı yoktur. Türkiye açısından da bir bağlayıcılığı yoktur. Amerikan mahkemelerinde ve ya öbür ülkelerde bu tıp davalar açılabilir. Geçmişte de bu tıp davalar açıldı. Ancak bir şey çıkmadı. Biden’ın soykırım demesinin siyasi sonuçları olacaktır.
Ahmet Ümit Çeviköz
Diplomat Ahmet Ümit Çeviköz: ABD Liderinin soykırım demesinden sonra dava açılması için Amerikan Kongresi’nden bir yasa geçmesi yazım. Yalnızca bu sözün kullanılması türel bir sonuç doğurmuyor. Lakin bundan yararlanarak Emeni Diyasporası Amerikan Kongresi’nden bir şeyler çıkarmaya çalışabilirler. Bunu kullanarak eyalet mahkemelerinde dava açabilirler. Reagan’ın Ermenice soykırım demesinden sonra da davalar açıldı. Önümüzdeki periyot Türkiye’ye yönelik davalar açılırsa bu şaşırtan olmaz. Ermenier bu açıklamayı kullanmak isteyecektir. Şimdiki atılımları kongreden de bu kararı çıkarmak olacaktır.
SOYKIRIM NEDİR?
Birinci olarak 1946’da Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda gündeme gelen bu kavram, Nazilerin Musevilere uyguladığı kıyımdan sonra ortaya çıkmıştı. 1948’te imzalanan bir metinde soykırımın içine; öldürme, kısırlaştırma ya da çocuklara el koyma üzere “Irksal, dini ya da etnik bir kümesi ya da bir ulusu kısmen ya da büsbütün yok etmeye yönelik hareketler” alınmıştı. Birleşmiş Milletler’e nazaran saldıran kümenin fizikî ziyan verme niyeti değerli bir ayrıntıdır.
Srebrenitsa katliamı sonrası çekilen manzara
SOYKIRIM SÖZÜ NE VAKİT KULLANILDI?
Memleketler arası Ceza Mahkemesi’nde, 1994 yılında Ruanda’daki Tutsilerin öldürülmesinden ve 1995 yılında Bosna’daki Srebrenitsa katliamından sonra kullanıldı. Memleketler arası Ceza Mahkemesi periyodun Sudan önderi Ömer el Beşir’i hatalı bulurken, kanıtların Darfur’daki üç etnik kümeye ziyan verme planlarını da içerdiğini ve bunun ardında el Beşir olduğunu tespit etti. Öte yandan Kamboçya’da Kızıl Kmerler’in başkanı de Vietnam ve Cham’daki azınlıklara karşı soykırım uyguladığı savıyla suçlanıyor. Myanmar’da Arakan Müslümanlarına yönelik şiddet de şu an Milletlerarası Ceza Mahkemesi tarafından inceleniyor. Myanmar’da “etnik soy kurutma” ve “soykırım gayesiyle insanlık suçu” üzere savlar gündemde.
MEMLEKETLER ARASI CEZA MAHKEMELERİNİN NE ÜZERE TESİRİ VAR?
Memleketler arası Ceza Mahkemesi’nin hudutlu bir gücü var. Öncelikle mahkemenin 2002’de İtalya’nın başşehri Roma’da karara bağladığı Memleketler arası Ceza Mahkemesi’nin Kuruluş Statüsü’ne imza atan ülkeleri bağlar. Ama BM Güvenlik Konseyi’nin tesiri olabilir. BMGK’nın daimi üyelerinin veto gücü olduğu için ülkelerin ortak karar alması gerekir. Bu ortak hareket etme çerçevesince gerekli durumlar gözaltına alma, delil toplama ve görgü şahitlerini muhafaza üzere adımlar atılabilir. Sonuçta bu mahkemenin hükümetteki idarede olan bireyleri insanlık cürmü işlemeye ya da soykırım hatalarıyla suçlamaya karşı bir tesiri yoktur.
Karar