HAVA ASAL
Kovid-19’un temel yayılma yollarından birisi de havaya saçılan damlacıklardır. Beşerler konuştuğunda, müzik söylediğinde, öksürdüğünde yahut hapşırdığında bu damlacıklar havaya saçılır. Korvid virüsünün hiç belirti göstermeyen şahıslardan de yayılabileceğini artık biliyoruz. Hasebiyle birtakım bireyler hastalığı bulaştırabilir fakat bunu hiç fark etmeyebilir. Bu nedenle maske kullanmak virüsün yayılımını engellemekteki en kıymetli prosedür.
Yüz yüze eğitimin 6 Eylül’de başlaması ile birlikte okulların her kademesinde maske takmak zarurî tutuldu. Pekala uzun mühlet maske takmanın çocukların sıhhati üzerinde olumsuz bir tesiri var mı? Maske takan çocukların motivasyonunda yaşanan sıkıntıları nasıl çözeceğiz?
KARAR’a konuşan Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Kısmı lideri Prof. Dr. Mehmet Ceyhan ‘ABD’de 2 yaş üstü, Avrupa Birliği ülkelerinde ise 5 yaş üstü çocuklarda maske zarurî milyonlarca çocuk yıllardır maske takıyor ve olumsuz bir durumla karşılaşmadık’ derken Çocuk ve Ergen Psikologu Yeliz Arda ise çocuklardaki derdin eğitim hayatını olumsuz etkilememesi için maske takmanın toplumsal bir harekete dönüştürülmesi gerektiğini belirterek hem ailelere ve eğitimcilere tüyolar verdi. İşte Çocuk Sıhhati ve Hastalıkları uzmanı Prof. Dr. Mehmet Ceyhan’ın ve Psikolog Yeşim Arda’nın açıklamalarının ayrıntıları…
Prof. Dr. Mehmet Ceyhan
Prof. Dr. Mehmet Ceyhan: Çocukların, yetişkinlerin şayet özel bir sıhhat sorunu yok ise maske ile uzun mühlet durmasında bir problem yok. Amerika’da çocuklar 2 yaşından itibaren, Avrupa Birliği ülkelerinde ise 5 yaşından itibaren okulda zarurî maske takıyorlar. Bu milyonlarca çocuk demek. Şimdiye kadar rastgele birinde bir sıhhat sorunu bir düşünce yaşanmadı. Zati ne bilimsel ne de mantıken sıhhat açısından bir külfet çıkması mümkün değil. Maske takınca oksijen az giriyor ve karbondioksite maruz kalınıyor diye düşünmeyin. Maskenin oksijenin girişini engelleme ve ağızdan çıkan karbondioksitin ise maske ile yüz ortasına mahpus etme özelliği yok. Maske takan çocukta en az maske takmayan çocuk kadar oksijen alır ve karbondioksiti dışarıya verir. Takılan maskeler bir gaz maskesi üzere değil. Dolayısı ile çocukların maske ile uzun müddet kalmasının hiçbir sakıncası yok. Aile ve okul tarafından çocuğun maske takmaya yönlendirilmesi gerekiyor.
TORUNUM 2 YAŞINDAN BERİ TAKIYOR
Benim torunum şu an 3.5 yaşında ve 2 yaşından beri kreşte maske takıyor. Okula giderken maskesini takıyor ve okulda yalnızca yemek yerken ve su içerken çıkarıyor. Pandeminin başından beri kreşe gidiyor ve Amerika’da okulların tüm evrelerinde maske takmak zarurî.
KARAR: Bir maskeyi kaç saat kullanmalı?
Prof. Dr. Mehmet Ceyhan: İdeali 4 saattir. Lakin mecburî kalındığı vakit bir ıslanma ve ya kirlenme olmadıysa akşama kadar tıpkı maske kullanılabiliniz. Maskeleri günü birlik takıyorsak sonraki gün kesinlikle değiştirmeliyiz.
KARAR: Çocuklarda maske seçimi yaparken nelere dikkat etmeli?
Prof. Dr. Mehmet Ceyhan: Çocuklar için o denli çok fazla bir seçenek yok. Onların yüzüne uygun, 3 katlı standartlara uygun maskeler takılmalıdır. Maske virüsün geçirgenliğini önlemez. Maske virüsü taşıyan damlacığın geçmesini mahzurlar. Öksürürken konuşurken virüs tek başına çıkmaz, damlacıklar formunda çıkar. Damlacıkların geçişini engelleyecek maskeler seçilmeli. Günlük takılan ve cerrahi maske dediğimiz maskeler virüsün bulaşmasını engellemez virüsü taşıyan bireyden etrafa yayılmasını pürüzler. Yani virüsün dışarıya çıkmasını pürüzler. Onun için şu anda herkes taksın diye uyarıyoruz. Artık toplumda o kadar yaygın formda virüs var ki karşınızdaki bir çok insan virüs taşıyor olabilir. Maske takmamış ve ya maskesini düzgün takmamış insanlardan uzak durmalısınız.
Çocuk ve Ergen Psikologu Yeliz Arda
Çocuk ve Ergen Psikologu Yeliz Arda: Çocuklar yaklaşık 1.5 yıldır evdeler ve online eğitim ile daha rahat hareket ettikleri bir ortamdalar. Bu ortada uzunda bir yaz süreci geçti. Artık okullar açıldı ve uzun periyodik maske takılmaya başlandı. Okullar açılmadan evvel ailelerin meskende birer saat maske taktırarak çocukları alıştırması gerekirdi. Lakin bunu deneyimleyen aile sayısı fazla değildir. Çocukların maskeye reaksiyonları yaş aralığına nazaran de değişir. 3-6 yaş ortası ile daha büyük çocukların reaksiyonu birbirinden farklı olur. Artık kreşe ve ilkokula başlayan çocukların okullar ile ilgili tasaları olabilir üstüne bir de uzun müddet maske takılması çocuklarda farklı dertleri tetikleyebilir. Burada hem ailelere ve hem de öğretmenlere çok büyük misyonlar düşüyor. Konutta ailelerin bunu desteklemesi, çocuklarını tekrar tekrar bilgilendirmeleri, maske takmanın hem kendisi hem de karşısındaki insan için değerli olduğu vurgulandı. Çocuklara ne kadar uzun mühlet takabilirler ise o kadar takmalarının ehemmiyeti anlatılmalıdır.
EBEVEYNLER VE ÖĞRETMENLER ÖRNEK OLMALI
Ebeveynler çocuklara kendileri örnek olmalı. Kendilerinin işte ve ya seyahatlerde maske taktıkları anlatılmalı. Çocuk hakikaten kendisini toparlayamıyorsa ve nefes almakta zorlanıyorlarsa, kaygıları dertleri daha üst düzeye çıkmadan öğretmen devreye girmeli. Öretmenler tekrar tekrar maskenin neden takılması gerektiğini anlatmalı ve çocuklar rahatlatılmalı. Çocuğu hava alması için 5 dakika dışarı çıkarabilir. Bir anda yaşı küçük olan çocukların uzun mühlet maske takmaya çabucak alışması beklenmemelidir.
Çocuklara ‘Uzun mühlet maske takacaksın’ bu bizim kuralımız denilmesi külfetli. Çocuklarda katı davranışın yaratacağı dehşetler ve telaşlar beslenmemeli. Hem ailelere hem de öğretmenler ile yöneticilere çok büyük misyonlar düşüyor.
Dünya genelinde çok uzun mühlet okullar kapalı tutulmadı. Bizim eğitimcilerimiz , tabiplerimiz uzun müddet okulların kapanmaması gerektiği anlatıldı. Kapatmak yerine okullarda hijyenin sağlanması, aşılamanın eksiksiz olarak yapılması gerektiği vurgulandı. Bu maske takma toplumsal bir hareket olmalı. Toplumun bilinçlenmesi gerekir. Birbirimiz düşünmeliyiz. Ondan bana gelebilir ama benden de ona gidebilir.
Bakın burada birbirimizi düşünmeliyiz. Bu çok değerli. Pandemi topluma ‘hepimiz birbirimize dayanak olmalıyız’ı öğretecek. Virüs geldiğinden beri ‘tabiki biz kendimiz çok değerliyiz fakat diğerine bulaştırmamak içinde alınması gereken önlemlere uymalıyız’ şuuru geliştirilmeli.
Karantinaya alınan insanların markete, eczaneye gittiğini gördük. Karantinaya alınan beşerler otobüste ve ya dışarı da yakalandı. Burada diğerini düşünmek yok. Ben virüse yakalandım, artık kendimi korumama gerek yok diyen insanları diğerini düşünmedi. Toplum ismine bir diğerine yararlı olmak, bir diğerini düşünmek, yardım etmek bahisleri da bu virüs sayesinde öne çıkmalıdır. Unutulmalamalıdır ki kişisel kurtuluş yok. Toplum birlik olursa ve bireyler kendisini koruduğu kadar diğerlerini da korursa tam manası ile korunuruz.
Karar