“Cesur Yeni Dünya” nın siyaset yapma formu, şu cümledeki “devlet dili” yle somutlaşıyor: “Gebelik kaybı son derece olağan, buna karşılık son derece acı veren bir tecrübe. Ve bizler bugüne dek sessizliğimizle, hatta kimi vakit damgalama yoluyla, bayanları güya bu türlü bir tecrübesi hiç yaşamamışlar üzere davranmaya zorladık”.
Yeni Zelanda parlamentosu, geçen Perşembe günü, düşük ya da meyyit doğum yapan bayanlarla eşlerine 3 gün yas müsaadesi veren bir maddeyi oybirliği ile kabul etti. Maddeyi sunan iktidardaki Emekçi Partisi’nin milletvekili Ginny Andersen, bu sayede kayıp acısı yaşayan ebeveynlerin hastalık müsaadesi kullanmak zorunda kalmayacaklarına vurgu yaptı: “Düşük nedeniyle yaşanan bir hastalık değil, bir kayıptır. Bu türlü bir acıdan fizikî, duygusal ve zihinsel olarak iyileşmek vakit ister; partnerinizle birlikte geçireceğiniz bir zaman”.
İktidarla işbirliği muahedesi yapan Yeşiller Partisi’nden bir öbür bayan milletvekili de kelam aldı oylama öncesinde. Her 4 hamilelikten 1’inin düşük ile sonuçlandığını hatırlattı ve bu olgunun yasa sayesinde artık bir tabu olmaktan çıkacağını vurguladı: “Gebelik kaybı son derece olağan, buna karşılık son derece acı veren bir tecrübedir. Ve bizler bugüne dek sessizliğimizle, hatta kimi vakit damgalama yoluyla, bayanları güya bu türlü bir tecrübesi hiç yaşamamışlar üzere davranmaya zorladık”.
Bu ne incelikli, bu ne şefkatli, bu ne ihtimamlı bir dildir…
Yasanın yapılma süreci de birebir ihtimamı içeriyor. Hikaye muharriri Kathryn van Beek, yaşadığı gebelik kaybı ertesinde, kendi bölgesini temsilen seçilmiş bir bayan milletvekiline, Clare Curran’a bu mevzuda bir düzenleme yapılması talebini iletiyor: “Düşük yapmak, bir vefat için kapalı bir doğum yapmak üzere. Yalnızca içinizde sönen ışığın değil, geleceğe dair umut ve düşlerinizin da kaybını yaşadığınız bir süreç. Doğum müsaadesi varsa, bu kayıp için de fiyatlı yasal müsaade olmalı.”
Talebe derhal sahip çıkan Curran tasarı üzerinde çalışırken, van Beek’e de kamusal takviye istemesini salık veriyor. Binlerce, binlerce bayandan ve erkekten de takviye yağıyor. Sonuçta düşük müsaadesini yalnızca anneler için değil, yalnızca annelerin birlikteliklerinin devam ettiği eş ve partnerler için de değil, ayrılmış çiftler için de geçerli kılan bir yasa çıkıyor ortaya: “Stres yahut değişim devirlerinde ayrılıklar olabilir, lakin bu durum her iki biyolojik ebeveynin de hamileliğin beklenmedik halde sonlanması nedeniyle hissettiği sıkıntısı azaltmaz. Hatta onu daha da kötüleştirebilir”.
Mert yeni dünyanın siyaset yapma biçimi budur işte! Bir sorunu, toplumsal münasebetleri yaşanan çağın muhtaçlık ve gereklerine uygun olarak dönüştürecek formda, sorunun taraflarının iştirak ve isteği ile çözme pratiği.
Korkak eski dünyalar da var siyaset yapılmayan: Sorun çözmek yerine, toplumsal bağların, yaşanan çağın gereksinim ve gereklerini reddederek; sorunun taraflarını katmadan ve isteklerini almadan zirveden inme kararlarla dönüştürmek istendiği…
Bir defa daha Andersen’e kulak verelim: “Kadınlar için şefkatli, adil ve ilerici yasalar yapmaktan çekinmeyen bir ülkede yaşamaktan gurur duyuyorum. Dünyada bayanların oy kullanmasını sağlayan birinci ülke olmaktan başlayarak, ebeveynlere 22 haftalık doğum müsaadesinden, kürtajın hata olmaktan çıkarılmasına ve eşit işe eşit fiyat uygulamasında dünya önderi olmaya kadar, bayanlar için eşitlik ve adalet sağlamak konusunda gurur duyduğumuz bir tarihimiz var. Bu yasa ile, Yeni Zelanda bir kere daha bayanlar için öncülük ediyor. Umut ediyorum ki, birincilerden biri olsak da, sonunculardan biri olmayacağız ve öbür ülkeler de bizimki üzere şefkatli ve adil bir sistem için yasa çıkarmaya başlayacaklar”.
O umut, bizim umudumuzdur artık.
KAPSAYICI HÜKÜMET
Ekim 2020 seçimlerinin akabinde Başbakan Jacinda Ardern, Yeni Zelanda tarihinin en kapsayıcı hükümetine liderlik ediyor. 20 kişilik kabinesinde 8 bayan, 5 Māori, 3 Pasifika ve 3 LGBTQI+ birey bulunuyor. 2020 seçimlerinde ülkede iki büyük partinin başbakan adaylarının bayan oluşuyla bir birinci yaşandığı üzere; bir evvelki seçime nazaran 10 puan artışla yüzde 48.3 oy oranına ulaşan oran da Yeni Zelanda’yı parlamentoda bayan temsili bakımından dünyada beşinci sıraya yükseltti. Bu ilerleme, 1893’te Yeni Zelanda’nın bayanların oy kullanma hakkını kazandığı birinci ülke olmasını da sağlayan bayan hareketinin kararlı uğraşlarının bir sonucu.
ÖBÜR BİR LİDERLİK MÜMKÜN
Yeni Zelanda Başbakanı Jacinde Ardern iktidara geldiği birinci gün, 2017’de, “Hükümet etme pratiğine iyiliği geri getirmek istiyorum; nezaketi ve diğerkâmlığı, diğerlerine incelikli ve saygılı davranmayı…” demişti. Ardern kelamını tuttu ve icraatı ile güçlendirdi de. 5 milyon nüfuslu, küçük bir ülkenin başkanı olmasına karşın, tüm dünyada hayranlıkla izleniyor olmasının sebebi bu olsa gerek.
40 yaşındaki siyasetçi, ne Christchurch kentinde iki mescitte 51 kişinin öldüğü terör saldırısı (15 Mart 2019) ertesinde, ne de hâlâ devam eden koronavirüs salgınını mazeret ederek, halkının faydasını kendi faydası üzere gözetmekten vazgeçti.
Ardern vaat ettiği idare anlayışını katliam günü her partiden temsilcilerin yer aldığı bir heyetle Christchurch’e gidip kurban yakınlarıyla bir ortaya geldiğinde çok net ortaya koymuştu. Matem tutana hürmetinden başörtüsü takan Ardern, tek tek kurban yakınlarına sarıldı, hiç tez etmeden uzun uzun onları dinledi, taziyelerini iletti. Amerikalı Müslüman insan hakları savunucusu, muharrir Qasim Rashid şöyle yazacaktı bu imajlar sonrası hislerini: “Bir kamu görevlisinin bir trajedi karşısında bu kadar içten bir şefkat ve sevgiyle davrandığını neredeyse ezelden beri görmemiştik. Dünyadaki siyasetçiler Başbakan Jacinda Ardern’i izleyip insanlık için yanıp tükenen yüreğinden ders çıkarmalı.”
Ardern, Kovid-19 salgınında da süratli ve kararlı davrandı, pek çok ülkeden evvel tedbir aldı, bilimsel dataların ışığında son derece sıkı önlemler uyguladı, bunu yaparken buyurgan olmadı, empati kurdu, açık, içtenlikli, itimat veren ve sevgi dolu bir biçimde, toplumsal medyadan yararlanarak halkla irtibat kurdu, her gün onları bilgilendirdi: “Güçlü olun, ancak birebir vakitte birbirinize karşı nazik ve merhametli de olun” iletisi verdi. Hayat kurtarmayı önceledi, ekonomik kayıplar için fedakârlıkta da öncülük etti, kendisinin ve kabinesinin maaşlarından yüzde 20 kesinti yaparak, Kovid-19 tedavisi görenler için oluşturulmuş fona aktardı.
Ülkesini iyilik ve diğerkamlıkla direktörün karşılığını da aldı Ardern: 17 Ekim 2020’de başkanı olduğu Emekçi Partisi’ne yüzde 49’luk seçmen dayanağı ile son 50 yılın en iyi seçim zaferini tattırdı. İkinci devrine başlarken şöyle seslenecekti halka: “Gittikçe kutuplaşan bir dünyada yaşıyoruz. Giderek daha fazla insanın oburunun bakış açısını manaya yeteneğini kaybettiği bir dünya. Umarım bu seçimle Yeni Zelandalılar bizim bu türlü olmadığımızı gösterdi. Biz karşısındakini dinleyen, karşılık işitmeye açık, tartışıp birbirini ikna etmeye çalışan bir ulusuz.”
Kanıksanmış toplumsal cinsiyet rollerini reddeden Ardern, bir bayanın bir aile sahibi olmakla başarılı bir meslek yapmak ortasında seçim yapmak zorunda olup olmadığını soran gazeteciyi “2017 yılında bayanların hâlâ bu türlü bir soru sorulabiliyor olması kabul edilemez” diye yanıtlamıştı. Bir yıl sonra hayat arkadaşı Clarke Gayford’dan evlilik dışı birinci çocuğunu dünyaya getirdi ve (eski Pakistan başbakanı) Benazir Butto’dan sonra misyon sırasında doğum yapan birinci bayan önder oldu. Ardern ayrıyeten, başbakanlığı sırasında doğum müsaadesini kullanan birinci dünya önderi olarak da tarihe geçti. 28 Eylül 2018’de üç aylık kızı kucağında Birleşmiş Milletler Genel Konsey oturumuna katıldığında ise, liderlik rollerindeki bayanlar hakkında tüm dünyaya güçlü bir ileti vermiş olacaktı. Gerçekten Yeni Zelanda radyosuna verdiği röportajda, “Aynı anda bir çok iş yapabilen birinci bayan ben değilim. Hem çalışan hem de bebek sahibi olan birinci bayan da ben değilim” diyecekti.
Karar