Anayasa Mahkemesi (AYM) kararına nazaran, 24 Temmuz 2018’de çıkarılan 14 Nolu İrtibat Başkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 17. Unsurunda, Bağlantı Başkanlığı’na bütün kurumlardan istediği bilgileri alma yetkisi verilmişti.
Bu hususta, ”Başkanlık, vazifeleri ile ilgili olarak gerekli gördüğü bilgileri bütün kamu kurum ve kuruluşlarından ve öbür gerçek ve hukuksal şahıslardan direkt istemeye yetkilidir. Kendilerinden bilgi istenen bütün kamu kurum ve kuruluşları ile başka gerçek ve hukuksal bireyler bu bilgileri istenilen müddet içinde öncelikle ve vaktinde vermekle yükümlüdürler” düzenlemesi yer almıştı.
CHP’DEN AYM’YE MÜRACAAT
CHP, düzenlemedeki “gerekli gördüğü bilgileri” ibaresinin anayasaya karşıt olduğu, temel hak ve özgürlüklere ait bahislerin Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle düzenlenemeyeceği Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu.
Yüksek Mahkeme, 5’e karşılık 10 oyla iptal talebini reddetti. Bağlantı Başkanlığı’na verilen bu yetkinin anayasaya muhalif olmadığı belirtilen gerekçeli kararda, “Başkanlığı misyonları kapsamında gerekli gördüğü bilgileri istemeye yetkili kılan kuralın yürütme yetkisine ait mevzuyu düzenlediği anlaşılmaktadır” denildi.
‘KİŞİSEL DATA DEĞİL’
Ankara Gazetecisi isimli internet sitesinde Alican Uludağ imzalı habere nazaran; Başkanlığın tanıtım, irtibat, bilgilendirme, yanlışsız bilgiyle aydınlatma, işbirliği ve uyum ile basın yayın odaklı misyonları dikkate alındığında gerekli olan bilgileri isteyebilmesinin vazifelerini yerine getirebilmesi bakımından gerekli olduğu savunulan kararda, şu kıymetlendirme yapıldı:
“Nitekim istenebilecek bilgiler, başkanlığın misyonlarıyla ilgili olanlar ile sonlu tutulmuştur. Bir diğer değişle kural, başkanlığın belirlenen misyonlarının yerine getirilebilmesinin doğal ve zarurî bir sonucu olarak bilgi isteme yetkisini düzenlemekte olup şahsî datalara ait bir düzenleme niteliğinde değildir. (…) Bu prestijle şahsî bilgilere ait düzenleme içermeyen ve ferdî datalarla ilgili bulunmayan kuralın Anayasa’nın İkinci Kısım Birinci ve İkinci Kısımlarında yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle Dördüncü Bölüm’de yer alan siyasi haklar ve ödevler kapsamında bulunduğu söylenemez.”
LİDER ARSLAN DAHİL 5 ÜYE MUHALEFET ETTİ
Karara, AYM Lideri Zühtü Arslan, Lider Vekili Hasan Tahsin Gökcan, Engin Yıldırım, M. Emin Kuz ve Yusuf Şevki Hakyemez muhalefet ederek, karşı oy yazdı.
Zühtü Arslan, düzenlemenin hem bahis bakımından yetki istikametinden hem de içerik istikametinden anayasaya ters olduğunu kaydetti. Anayasada düzenlenen temel haklar, kişi hakları ve siyasi hakların Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle düzenlenemeyeceğine işaret eden Arslan, bunların “yasak alan” kapsamında olduğunu kaydetti. Bağlantı Başkanlığı’nın talep edeceği dataların şahsî bilgiler olduğunu vurgulayan Arslan, bu yetkinin lakin kanunla açık, sonlu ve makul formda düzenlenmesi gerektiğini anlattı.
‘KEYFİ VE ÖLÇÜSÜZ UYGULAMALAR…’
Arslan, “Sonuç olarak iptali istenen kural, ister şahsî bilgilerin korunmasını isteme hakkı ister daha genel manada özel hayatın saklılığı kapsamında kalsın, her durumda Anayasa’da kanunla düzenlenmesi gereken bir konudur” dedi.
Temel hak ve özgürlüklere yapılacak müdahale alanı genişledikçe, mümkün keyfi ve ölçüsüz uygulamalara karşı bireylere garanti sağlayan kuralların daha açık ve belli olması gerektiğini tabir eden Arslan, şunları kaydetti:
“Kişisel dataların korunması hakkıyla ilgili dava konusu kural bakımından da geçerlidir. İrtibat Başkanlığı’nın misyon alanının epeyce geniş olduğu ve hasebiyle iptali istenen ibarenin geniş bir alanda bireylerin temel haklarına müdahale olduğu ve hasebiyle iptali istenen ibarenin geniş bir alanda bireylerin temel haklarına müdahaleye müsaade verdiği dikkate alındığında, ferdî bilgilerin korunması hakkını müdafaaya yönelik teminatları karşılayan açıklıkta ve belirlilikte düzenlemeye gereksinim olduğu izahtan varestedir.”
‘İLETİŞİM BAŞKANLIĞI’NA SINIRSIZ YETKİ TANINIYOR’
Arslan, kuralın İrtibat Başkanlığı’na neredeyse “sınırsız bir yetki” tanıdığını belirterek, düzenlemenin belgisiz ve öngörülemez bir düzenleme niteliğinde olduğunu kaydetti. Arslan, düzenlemenin şahsî bilgilerin korunmasını garantisiz hale getirdiğini vurguladı.
Anayasa Mahkemesi Üyesi Engin Yıldırım da İrtibat Başkanlığı’nı şahsî datalara hududu olmayan müdahalede bulunma imkanı verildiğini belirterek, şu değerlendirmede bulundu:
“Devlet kendisinden beklenen fonksiyonları yerine getirmek için bireylere ilişkin bilgileri çeşitli münasebetlerle kaydetme, saklama, aktarma ve kullanma üzere süreçlerde kullanabilir fakat bunun kişi hak ve özgürlüklerini en az sınırlayacak biçimde yapılması gerekir. Şahsî datalarla ilgili yasal düzenlemelerde dataların toplanması, kullanılması, ne kadar mühlet ile tutulacağı, gayeye uygun kullanılıp kullanılmadığının nasıl denetleneceği ve imhası üzere konuların açık ve net olarak düzenlenmesi gerekmektedir.
‘DEVLET İŞTAHINI DENETİM ETMELİ’
Bu durumlarda berbata kullanımları engellemek ve keyfi uygulamaların önüne geçmek hedefiyle muhakkak teminatlar ortaya konulmalı ve bunların aktif bir biçimde işlemesi sağlanmalıdır. Ferdî verelere dönük müdahalelerin demokratik toplum nizamı gereklerine uygun ve ölçülü olması da anayasal bir zorunluluktur. Çağdaş devlet bilgi açlığını giderirken, iştahını denetim etmeyi bilmelidir. Aksi takdirde obezite durumuyla karşı karşı karşıya gelebilir ve bu da hukuksal, toplumsal ve siyasi ve iktisadi sıhhat için meselelere yol açabilir. (..) Ferdî dataların ilgili kişinin açık isteği olmadan toplanması, işlenmesi ve aktarılması, kişinin kolay bir bilgi objesi olarak kıymetlendirilmesine yol açtığından insan haysiyetini de zedelemektedir.”
Karar