Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası eski Lider Yardımcısı ve Gelecek Partisi Kurucu Üyesi İbrahim Turhan kredi derecelendirme şirketi Moody’s’in Türkiye’nin kredi notunu B1’den B2’ye düşürmesini Gazete Pencere’de yazdığı “Gönüllü olarak tuzağa düşülür mü?” başlıklı yazısında yorumladı.
Türkiye’nin notunun yatırım yapılabilir seviyenin beş kademe altına düşürülmesine “şaşırmadığını” söyleyen Turhan, ” Türkiye varlıklarının, finansal piyasaların terminolojisinde “çöp” kategorisi olarak nitelendirilen spekülatif seviyede olduğunu biliyorduk. Piyasa tesiri, bütün dünyada doların zayıfladığı bir ortamda TL’nin zayıflamaya devam etmesi oldu” dedi.
Turhan, Türkiye’deki iktisat idaresinin, gelinen noktayı, “Türkiye’nin ekonomik muvaffakiyetini gölgeleme eforu ve dış güçlerin oyunları, tuzak” üzere aldatıcı sözlerle geçiştirdiğini söyledi.
“SERMAYE DENETIMINE GİTMEKTEN DIĞER DEVA KALMADI”
“Moody’s raporunda Türkiye’nin bir ödemeler istikrarı krizine gerçek gittiği üzere iç karartıcı bir iddia var” diyen Turhan kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Moody’s tahlilinde Türkiye’nin Merkez Bankasının 2020 başından beri zayıflayan TL’yi savunmak için sürdürdüğü başarısız gayretler sonucu iyice azaldı. Altın hariç rezervler yıl başından itibaren yüzde 40 gerileyerek 45 milyar doların altına düşmüş. Rapor iki konuya dikkat çekiyor. Birincisi bankaların alacakları ve swaplar çıktıktan sonra kalan bakiyenin, yani Merkez Bankasının kendisine ilişkin net rezerv durumunun eksi olması. İkincisi TL’nin paha kaybının ihracatın rekabetçiliği ve büyüme üzerindeki olumlu tesirinin hudutlu kaldığı”
Turhan yazısında, önümüzdeki devirde bankaların ve gerçek dalın borç ödemelirin sorun yaratabileceğine dikkat çekerek, Merkez Bankası’nın elindeki emanet döviz mevduatlarını kullanmak zorunda kalabileceğine ve sermaye denetimi yoluna gitmekten öteki deva kalamayabileceğine dikkat çekti.
“VADESİ BİR YILDAN DAHA AZ BORÇ STOKU 155 MİLYAR DOLAR”
Moody’s’in raporunda yer alan analizlerin, daha evvelden bilinen ayrıntılar olduğunu vurgulayan Turhan, yazısına şöyle devam etti:
“Döviz yükümlülükleri düşüldükten sonra Merkez Bankasının net konumunun 13,2 milyar dolar olduğunu ve bu bakiyenin lakin piyasadan swaplar yoluyla 41 milyar dolar sağlanarak oluştuğunu resmi istatistiklerden göremiyor muyuz esasen? Yabancıların finansal piyasalardan 45 milyar dolara yakın çıkış kaydettikleri bir sır mı? Haziran sonu prestijiyle, vadesine 1 yıl yahut daha az kalmış dış borç stokunun, bankaların ve özel kesimin yurt dışı şubeleri ile iştiraklere olan borçları düşüldükten sonra bile 155 milyar dolar olduğu açıklanan resmi bilgiler ortasında yer almıyor mu? En iyimser kestirimle ve ek dış açık olmayacağını bile varsaysak, ayda 10 milyar dolar finansman bulmak zorunda olduğumuz bir gerçek değil mi?”
“KURUMLAR GEREKLİ TEDBIRLERI ALMAKTA İSTEKSİZ VE YETERSİZ”
Not indirimine münasebet olarak sunulan ikinci konunun; siyasetlerin öngörülemezliği, tutarsızlığı, kurumların gerekli tedbirleri almada isteksiz ya da yetersiz kalması ve bu durumun yol açtığı belirsizlik olduğunu vurgulayan ve Merkez Bankası’nın tutarsız ataklarından örnekler veren Turhan yazısını şöyle sürdürdü:
“Sadece iki örnek verelim. Bugün hâlâ Merkez Bankasının siyaset faizi yüzde 8,25 ve hatta gecelik borç verme oranı bile 9,75 lakin yüklü ortalama fonlama maliyeti, yani gerçek faizi 10,32. Faizi artırmış lakin artırmamış üzere yapmayı sürdürüyor. Sanki neden? İkincisi; bankaları daha çok kredi vermeye teşvik etmek için zorlayıcı faal rasyosu getiren BDDK, iki bankaya bu rasyoyu tutturamadıkları gerekçesiyle, bir bankaya da kredi vermede yeteri kadar dilekli davranmadığı için toplam 355 milyon TL ceza kestikten on gün sonra bu uygulamasını esnetti. Üç ay boyunca daha çok kredi verme baskısı yapıp, üzerinden daha bir ay bile geçmeden kredi şartlarını sıkılaştıracak adımlar atmayı nasıl açıklayalım?”
“HANGİ DIŞ MİHRAKIN KOMPOLUSUYDU?”
Ekonimi idaresinin ‘Biz değil, dış mihraklar yaptı” komplosuna da reaksiyon gösteren Turhan yazısını şöyle devam etti:
Artık soralım; bunları “dış güçler” iktisat idaresine zorla mı yaptırdı? Merkez Bankasını büsbütün komutla çalışan bir kurum haline getirmek, evvel faizi iktisadın gerçeklerine muhalif biçimde düşürüp çok nakdî genişlemeye gitmek, bunun doğal sonucu kurda üst taraflı hareket olunca bunu “TL’ye saldırı” olarak tanımlayıp kuru aşikâr düzeylerde savunmaya kalkmak hangi üst akılın teklifiydi? Faizleri enflasyonun altında tutarak TL’ye olan inancı sarsmak, dövize yönelimi bastırmak için gevşek sermaye denetimleri ve vergiler kullanmak, yabancı yatırımcıyı kovmaktan beter etmek fakat bu ortada çıkarken ucuz fiyattan döviz almasına imkan sağlamak hangi dış mihrakın komplosuydu? İki yılda 100 milyardan fazla rezerv yakıp Türkiye’yi kısa vadeli döviz yükümlülüklerini karşılayamaz hale, Merkez Bankasını swaplarla kırmızı bakiyeye düşürdükten sonra, “eşekten düşmeseydim de zati inecektim” diyen Nasrettin Hoca üzere “rekabetçi kur” telaffuzuna sarılan sanki hangi karanlık odaklar? Ekonomiyi yönetirken üstte yalnızca iki örneğini verdiğimiz mantıksız ve tutarsız kararlara başvurmak, bir taraftan oluk oluk mali genişleme yaparken birebir anda dövize yönelimi kontrol ve zorlama ile önlemeye çalışmak, itimadı iyice yok ederek altın talebini patlatmak, sonunda parayı sistem dışına çıkmaya, sermaye piyasasında irrasyonel yatırımlara yöneltmek hangi hain planın kesimiydi?
“DIŞ GÜÇLERE EN UYGUN KURALLARI IKTISAT IDARESI SAĞLADI”
Türkiye’ye ziyan vermek isteyebilecek dış güçlere en uygun ortam şahsen iktisat idaresi tarafından sağlandı. İzlenen siyasetlerle; finansal sistem hücuma açık, iktisat kırılgan, TL zayıf hale getirildi. “Tuzak kuruldu” diye kıyameti koparanlar –şayet sahiden bir tuzak varsa– istekli olarak bu tuzağın ortasına atladılar. Artık, vaktinde kusurlarını göstererek kendilerini uyaranları suçluyorlar. Hastalığa yol açan yanlış davranışlarda bütün ihtarlara karşın ısrar edip sonra teşhis eden hekimi, analiz sonuçlarını ortaya koyan laboratuvarı suçlamak üzere bir şey bu. Bu yolla yarattıkları ağır tabloda kendi sorumluluklarını gizleyebileceklerini sanıyorlarsa berbat bir haber vereyim. 1928-1941 ortası İngiltere Merkez Bankasında da vazife yapmış iktisatçı, teşebbüsçü, iş insanı ve muharrir Josiah Stamp’ın kelamlarıyla:
“Sorumluluklarınızdan kaçınmanız mümkündür lakin sorumluluklarınızdan kaçınmanın sonuçlarından asla kurtulamazsınız”.
Karar