Türkiye’nin müzikal zenginliğini dünyaya tanıtan Kalan Müzik’in sahibi ve kurucusu, müzik imalcisi Hasan Saltık, Bodrum’da geçirdiği kalp krizi sonucu 57 yaşında hayatını kaybetti.
Yapıtları, fotoğraflı ve kitaplı CD’ler halinde, tıpkı vakitte plak biçiminde dinleyicinin ve koleksiyonerlerin beğenisine sunan Hasan Saltık, vefat etmeden evvel arşiv yapmanın değerini, mesleğini ve Neşet Ertaş ile yaşadığı anıları paylaşmıştı.
Saltık, Anadolu Ajansı’na verdiği son röportajında, “Biz Yezidiler ve Süryanilerle ilgili çalışma yaptık. Beşer yılımızı aldı, Yezidilerden ve Süryanilerden o kayıtları toplamak. Zira göç etmişler. İsveç’ten, Belçika’dan o kayıtların toparlanması yani ticari olarak baktığımda onu karşılayabilmek mümkün değil. Yirmide biri bile bize geri dönmemiştir. Bunlar Anadolu’nun arşivi, yapmak zorundayız. Yani biz yapmazsak, bunu yapacak kimse yok” tabirlerini kullanmıştı.
İşte Saltık’ın Kalan Müzik’i ve anılarını anlattığı o röportajı:
Beğenilen geldiniz, nasılsınız?
Merhaba, iyiyim sağ olun. Siz nasılsınız?
Sağ olun iyiyim ben de. Çabucak başlayalım sorularımıza. Çocukluğunuz Tunceli (Dersim)’de geçmiş. Okulla birlikte dünya klasiklerini de okumuşsunuz. O çok merakımı celbetti. Mesela, Jonathan Livingston, Jack London, Ernest Hemingway’ın yapıtlarını ve gibisi klasik romanları daha ortaokul çağlarınızda okumaya başlamış, 13 yaşında da Tunceli meydanda gazete ve mecmua satarak devam etmişsiniz?
Tunceli, Dersim’de okuma yazma oranı çok yüksek. Bir de orada kız çocuğu olsun, erkek çocuğu olsun hiç ayrım yapılmadan bütün aileler okutma uğraşındaydı. Bir de öğretmenlerimizin tesiri var. Son derslerimiz okuma dersiydi. 1970’li yıllar olduğu için, bu türlü inanılmaz klasikleri okuyorduk. Sırasıyla her dersin son kısmını okumaya ayırıyorlardı. Merakımızdan ne bulsak okuyorduk. Yani daha o periyotlar ilkokuldan orta 1’e kadar neredeyse bütün klasikleri bitirmiştik. Biraz da öğretmenlerimizin bize aşılamasıyla gerçekleşti.
Babam da devlet memuruydu. 1970’te siyasi hareketler ve ufak ufak örgütlenmeler, okullardaki boykotlar başlamıştı. Babam, ‘Biz en iyisi buralarda artık durmayalım, İstanbul’a gidelim.’ dedi. İstanbul’a gelir gelmez dediler ki ‘Senin kulağın çok iyi.’ Ben de dedim, ‘Bu ne kulağıdır?’ Konservatuvara yazdırdılar. Rahmi Saltuk vardı, babamın amcasının çocuğu.
İstanbul Devlet Konservatuvarı Gümüşsuyu’ndaydı. Orada bir imtihana tabi tuttular. İmtihanı geçtim yani ses kulak eğitimi (sınavını). Sonra birisi geldi parmaklarıma, dudağımın yapısına baktı, ‘obua’ dedi. ‘Obua nedir?’ diye sordum. Hayatımda ne piyano, ne obua görmüşüm. Bağlamadan öteki bir müzik aleti bilmiyoruz doğal. Sonra obuaya başladık, 3 ay sonra pek obuaya ısınamadım.
Alman klarnet hocamız vardı. ‘Klarnet?’ dediler. Hazırlık sınıfını ben o denli artık bir sene okudum. Baktım ki, batı konservatuvarında piyanoyu, sesleri keşfetmeye çalışıyorum. Çok katı bir şeydi. Bir yıl sonra ben buradan uzayayım dedim. Bu disiplin, katılık bana nazaran değil. Fakat o bir yıllık konservatuvar eğitimi, solfejle, ritim eğitiminin bile büyük tesiri oldu. Sonra hem düz lisede okuyup hem de reklam ajanslarında, gazetelerde ofisboy olarak İstanbul’da devam ettim.
Ancak iyi bir ofis boydum. Ofisboylukta fırtına üzereydim. O vakitler kurye üzere şeyler yoktu. Güzeldim. Birçok reklam ajansında, gazetelerde kuryelik yaptım. Konservatuvara devam ederken Haydarpaşa’da simit satıyordum. Bunu Dersim, Tunceli’deyken de zati yapıyordum. Akşam üzeri gazeteler gelirdi. Devlet dairelerine de gazeteleri ben dağıtırdım. Bu türlü hem eğitim hem çalışmayla geçti hayatımız.
“BENİM GEMİM BİR TÜRLÜ AKDENİZ’İN DIŞINA ÇIKAMADI”
Lise devrinden sonra amcanızın oğlu Rahmi Saltuk’un plak şirketinde başladınız değil mi?
O iş büsbütün tesadüf. Mahalledeki bütün arkadaşlar o periyot Amerika’ya gemicilikle kaçtı. Orada birisi akaryakıtçı, birisi işyeri kurmuş. Biz de Amerika’ya gideriz diye düşündüm. Aslında tesadüf, askerden geldikten sonra. Zira bir orta miçoluk yapmıştım askerden evvel. Amerika’ya kaçmaya çalışıyordum. Ancak benim gemim bir türlü Akdeniz’in dışına çıkamadı.
Ne düşünüyordunuz? Niye Amerika’ya kaçmayı istiyordunuz?
Orada iş imkanı olur. Artık burada ne yapacağız? Muhakkak bir meslek yok. Sonra askerden sonra tekrar gemi bulabilmek için amcamın oğlu Rahmi Saltuk’un şirketine geldim. O periyotlar halk ozanları Avrupa’da çok konser verdikleri için Arif Sağ’lar, Rahmi Saltuk’lar, Muhlis Akarsu’lar burada birer plak şirketleri kurmuş, orada konserlerden kazandıkları parayla.
Ben telefonlara bakmak için geldim. Sonra müzik kesimine baktım. O periyot Anadolu’ya tırlarla kasetler gidiyor. Bu nasıl oluyordu? Bir de üretimcilere ve kapasitelerine baktım. İşin gerçeği, dedim ki ‘Bunlar yapıyorsa ben daha iyisini yaparım’. Zira inanılmaz furya var. Bir de tek televizyon, tek radyo. Herkes müziği kasetten dinliyor.
1990’ların başı mı?
Evet, 1988 yılı. Tam askerden geldiğim yıl. İnanılmaz kaset satışı var. Taverna patlamış. Türk popu ufak ufak kımıldıyor. Özgün, protest müzik kümeleri var. Birinci Rahmi Saltuk’un yanına girince, ‘Kendi albümlerinin yanı sıra diğer albüm, çeşitlilik nasıl çıkarırız?’ dedim.
Müşfik Kenter’in o sırada ‘Bir Garip Orhan Veli’ şiir albümü çok satıyordu. Rahmi Saltuk’la da Ahmed Arif’in ortası çok iyi olduğu için, ‘Bir tane de üniversite öğrencilerinin en çok sevdiği Ahmed Arif olsun.’ dedim. Periyot olarak en çok moda şairdi.
Müşfik Kenter’in karşısına Ahmed Arif’i koydunuz yani?
Evet lakin inanılmaz iyi reaksiyonlar ve satış gördü. Sonra ufak ufak Küme Yorum’la başladık. Protest müziklerle. Sonra Rahmi Saltuk’la anlaşamadık. O daima aşikâr albümler çıkarmak istiyordu. Ben, ‘Daha ulusal bir müzik şirketi nasıl olabilir?’ diye görüş ayrılığında olunca, kendi şirketimi kurdum yani ağabeyimden aldığım ufacık bir sermayeyle bir kulübe tuttum burada.
O sırada tesadüf yapıtı, stüdyocu bir arkadaş Avrupa’ya gidiyordu otomobiliyle müzik, stüdyo aletleri almaya. Oradaki müzik mağazalarını görünce, vizyonu gördüm. Ben Türkiye’de ulusal arşiv nasıl yapabilirim? dedim.
Yani o denli bir şey yapmalıyız ki Osmanlı kültürü de dahil bütün Türkiye’nin coğrafyasını ve müzik kültürünü, çeşitliliğini, hepsini tanıtabilelim. Zira o sırada taverna ve pop furyası vardı. Birinci başlarda biz arşiv serisi yapınca, Anadolu halk ozanları, aşıkları yahut öbür lisanlarda Kürtçe, Lazca, Zazaca, Süryanice, Yezidice yahut mübadele müzikleri yapınca, bütün gazeteler, ‘Bu plak şirketi de nereden çıktı?’ dedi. Hatta müzik kesimi de bize enayi gözüyle bakmaya başladı.
1991 yılında Kalan Müzik’i kurduğunuzda, bu türlü bir arşiv durumuna geçiş mi yaptınız? Birinci yaptığınız albüm hangisiydi?
Yeniden Küme Yorum’la Gülbahar ile başladık. Ufak ufak şeyler yapıyorduk. Ancak oradan kazandığımız gelirleri daima, arşiv serisine yatırıyorduk. Küme Yorum çok tanınan bir gruptu o devir, çok iyi bir satış yakalıyordu. Biz Erkan Oğur’dan kazanıyor, yeniden arşive yatırıyorduk. Gülay’ın albümünü, sonra Kardeş Türküler’i yaptık.
Daima ‘Kazancımızı Anadolu arşivine nasıl aktarırız’ diyorduk. Anadolu arşivini tüketiciye ve bilgisiyle, fotoğraflarıyla, arşiviyle birlikte (aktarmak istiyorduk). Yani bir albüm çıkarırken tıpkı vakitte, içeriğini, kitapçığını da yapıyorduk. Bilinçlendirme yoluna gidiyorduk. Sonra bunları çok yapınca, artık kabımıza sığmıyoruz dedik. Yurt dışındaki fuarlara, cebimizden finanse ederek katılmaya, gitmeye başladık ve burada Türkiye standını birinci biz açtık.
Bu arşivcilik niyetiniz birinci sanırım Atatürk’ün imamlarından ve Çanakkale Savaşında da yer alan Hafız Kemal ile ve onun gazellerini dinleyerek başlamış değil mi?
Evet, meşhur bir öykü vardır. Ezan okuyan (hafız), Hafız Kemal’dir. Çanakkale’deki cephe fotoğrafını görünce, ailesine ulaştık. Çanakkale Savaşı’ndaki imam o imam. Tıpkı vakitte çok iyi bir hafız. Ailesi de çok memnun oldu. Bunları çıkardık. Sonra bütün hafızları, gazelhanları çıkarmaya başladık. Neyzen Tevfik’i de çıkardık.
“ALTINDAKİ DERİNLİĞİ, KEŞFETTİKÇE ANLIYORSUNUZ”
Dinlediğinizde ne hissettiniz? ‘Arşiv seyahatine çıkıp, eski kayıtlara ulaşmam gerekiyor’ hissini sizde ne uyandırdı?
Aslında biz Türkiye’de bize empoze edilen müziği biliyorduk. Altındaki zenginliği, derinliği keşfettikçe anlıyorsunuz. Ben mesela Tanburi Güzel’in, mesela radyo sanatkarı Yorgo Bacanos’un dünyanın en iyi virtüözlerinden olduğunu bilmezdim.
Radyoda yetişmiş, 1960’lı yıllarda harika kayıtlar yapmış, Avrupa’da, Afrika’da, Orta Doğu’da bütün konservatuvarlarda çalım tekniği olarak prezente edilmiş. Şerif Muhittin Targan desen, inanılmaz derecede Orta Doğu ülkelerinde çok sevilen birisi. Yani herkesin yüzü Türkiye’ye dönük. Lakin Türkiye’de ise bunları dünyaya pazarlayacak bir müzik sanayisi, bölümü yok. Bunları nasıl yapacaksınız? Fuarlarda kendimizi o denli tanıttık ki.
Birol Topaloğlu Karadeniz müziğinde, Kardeş Türküler Anadolu çeşitlerinde, etnik müzikte Erkan Oğur, Kürtçe kayıtlarda Aynur, bir yanda Yansımalar, İncesaz. Yani şunu söylemek istiyorum. Bir anda o kadar çok yayın yapmaya başladık ki, dünyada bütün televizyonlar, radyolar bizimle ilgilenmeye başladı. Bir sürü röportaj teklifleri geldi.
Dünyadaki üniversitelere müzik kümeleri göndermeye başladık. Münasebetiyle bizimle ilgili de Anadolu müziğini dünyaya tanıtan bir sürü yayın çıktı. BBC yayın yaptı ve o kadar iyi yansılar almış ki 1 ay sonra bir daha gelip devamını yaptılar.
Hayatınız değişti değil mi? Unkapanı piyasası 1990’lı yıllarda burada pop, arabesk, fantezi furyası sürerken, sizin yaptıklarınızla hem batının gözü sizin üzerinize döndü hem Türkiye için de değişik bir platform oluşturmuş oldunuz.
Doğal, evet. O denli bir hale geldi ki. Dünyanın çabucak hemen bütün gazeteleri bizimle ilgili haber yapmaya başladı. Radyolar yayın yaptı ve mükafatlar almaya başladık. İşte, kraliyet nişanları geldi.
Hollanda Kraliyet ailesinden ‘Prince Claus nişanı ile Time Mecmuası, ‘Türkiye’nin müzik antropologu’ diyerek ‘Europe and Heroes’ isimli, 19 bireye verilen mükafattan birini size vererek Avrupa’nın kahramanlarından biri olarak seçti değil mi?
O devir maalesef 2932 numaralı bir yasa vardı, 12 Eylül’den kalma. Çeşitli Anadolu lisanlarında müzik yapmanın yasak olduğu yasa. İşte o yasakla yargılanınca, o yasak kalkmak zorunda kaldı. Zira biz, ‘Bu Anadolu’nun zenginliği. Bunun bölücü bir tarafı yok.
Türkiye’nin zenginliğidir bu.’ diye daima savunmamızı yapınca, o periyot sağ olsun Turgut Özal çabucak o maddeyi kaldırttı. Benim yargılamalarım da bir formda bitti. Zira daima tabir vermeye gidiyorduk bir orta. Sonraki hükümet, benim yargılandığım o albümleri yabancı devlet adamlarına armağan olarak vermeye başladı.
O denli CD’ler yapmaya başladık ki, içine İngilizcesini, Fransızcasını da koyuyorduk. Tower Records, Şanzelize mağazaları, Virgin mağazaları ve New York’taki Time Square Meydanındaki kimi mağazalarda Kalan Müzik köşeleri oluşmaya başlamıştı.
Bu halde Japonya’daki marketlere kadar girmiştik. Türkiye’de de üniversite öğrencileri bizi çok sevince, artık Türkiye’de satılan 100 CD’nin 7 tanesi Kalan Müzik’ti. Koleksiyon yapmaya başladılar. Lakin biz buradan hiç şımarmadık. Artık de mesela 30’uncu yılımız.
Liberation’daki “Hasan Saltık olmasaydı Anadolu sessiz kalırdı.”, New York Times’da “Anadolu’daki fısıltıya dönüşmüş sesleri toplayıp, bunlardan armonik bir gök gürültüsü çıkaran adam.’ ve Time Mecmuası’nda yer alan “Türkiye’nin müzik antropologu.” sözleriyle İTÜ’nün müzik alanında size “fahri doktora” unvanı vermesi size ne hissettirdi? Bunları hayal ediyor muydunuz?
Evet. Değerli olan, hiç ticari olarak bakmadık bu olaya. Biraz Türkiye milliyetçiliği açısından bak. Bunları olağanda konservatuvarlar, üniversiteler yapması gerekirken, biz her vakit gelirlerimizi bu cins araştırma işlerine ayırdık. Bunun sonucunda, takdir almak alışılmış bizi daha çok motive etti ve durmadık da.
Bütün bunları yaparken, hiçbir devlet kurumundan, yabancı vakıftan tek kuruş para girmemiştir. Daima kendi öz kaynaklarımızla bunları yaptık. Yani dışarıdan sponsorluk dahi almadık, paramız varsa yaptık. Gerçekten de bu sene 30’uncu yılımız diye, artık Karaman türküleriyle ilgili bir şey yapıyoruz.
Osmanlı Ermenilerinin Amerika’da kaydettikleri (eserlerle ilgili) 3 CD ve bir kitaplık bir iş yapıyoruz. Meşhur Balıkesir Türkçe türkülerini derleyen Achilles (Poulos) da var. ‘Neden geldim Amerika’ya?’ yapıtının özgününü yapan adam. Chicago’daki ailesine ulaştık.
Kayıtlar dünyanın her yerinde. Şu anda bizi arıyorlar. Yani Osmanlı vatandaşlarının çocukları, torunları, ‘Babamın şu kaydı var, dedemin şu kaydı var’ diyor. Şu anda bütün bunlara ulaşmaya çalışıyor ve buraya getiriyoruz.
Pandemi sonrası mı yapacaksınız bu kayıtları? Mesela Achilles kayıtlarını?
Geçen sene pandemi olmasaydı, ben gidip alıp getirecektim. Fakat artık sonların açılmasını bekliyoruz. Karaman türkülerini ise Yunanistan’daki müzeyle, Küçük Asya Vakfı ile anlaştık. Mübadele devrinde buradaki Hıristiyan Türklerin çok iyi kayıtları, Türkçe kayıtlar var.
Galiba bunlar Kayseri, Kırşehir ve Konya’ya ilişkin kayıtlar değil mi?
Evet ve bunlar Türkçe kayıtlar. Biz mübadelede bunları Hıristiyan diye göndermişiz. Bizde bunların acı ve dramları, ninnileri, ağıtları var. Bunların bütün kayıtları toparlandı. Onlar gelip kitaplı CD’li halde yayınlanacak. Bana nazaran Anadolu’nun zenginliği çok büyük ve daha yapılmamış çok şey var.
“KARADENİZ KAYITLARI VE VAN DERLEMELERİ DE ÇIKACAK”
30’uncu yıl vesilesiyle Orta Dinkjian ile 3 CD’den oluşan Osmanlı Ermenilerinin Türkçe, Ermenice, Kürtçe türküleri çalışmanız da var sanırım?
Evet, 3 CD, bir kitap. Türkçe- Kürtçe-Ermenice kayıtlar olacak. Hepsi bizim vatandaşlarımız o devirde. Çok hoş Türkçe kayıtlar yapmışlar dalda. Yalnızca bunlar da değil, Karadeniz’le ilgili de çok iyi kayıtlar çıkacak. Van derlemeleri çıkacak. Ulusal Birlik Komitesi’nin 27 Mayıs devrinde yapılan kayıtları var. Tekrar yörükler, pomaklar, tahtacılar… Anadolu’nun ses hafızasını tekrar biz sunacağız. Zira bana nazaran daha yapılması gereken çok şey var.
Bir de maalesef devletin elinde kayıtlar var. Devlet bu kayıtları toparlayamadı. Biz birkaç sefer teklif sunduk, ‘Size fiyatsız hizmet edelim. Bu kayıtlar ulusal diye bir yerde toplansın.’ diye. Maalesef Türkiye’de muhakkak arşivler çeşitli kurumların ve konservatuvarların elinde.
Bunları bir ortaya getirip bir ses hafızası yapamadılar. Mesela (Kurt Ursula) Reinhard’ların 1954’ten 1970’e kadar yaptığı bütün kayıtları Berlin’den aldık getirdik. Bunları olağanda bizim devletin yahut Kültür ve Turizm Bakanlığının yapması gerekiyordu. Hatta artık yeni bir haber aldık. Bunlar imajlı de çekilmiş.
Yani hiç olmayan, Anadolu’nun köylerinden çekilmiş manzaralar, aşıklar, ozanlar. Olağanda bir formda bir komite oluşması, ulusal büyük bir arşiv yapılması lazım. Bu türlü bir şey yapsalar, biz elimizdekileri verecektik. Arşive baktık, bir iki yere başvurduk lakin sonuç alamayınca biz kendimiz yapacağız herhalde.
Hacı Bektaş-ı Veli’nin yakın arkadaşı ve Balkanların İslamlaşması ve Türkmenleşmesine vesile olan Sarı Saltık’ın soyundan geliyorsunuz değil mi?
Evet, Dersim’de, Tunceli’de Zazaca, Kürtçe konuşulur fakat Türkçe konuşulan tek köy, Sarısaltık köyüdür. Alevilik, dedelik bizde. Orada en çok hürmet duyulan ailelerden birisi. Ocak sayılıyor. Bütün Dersim’deki aşiretlerden bahsediyorum.
‘Sarı Saltık’ deyince hürmet duyarlar. Anadolu’ya gelen birinci beyliklerden. Erzurum’a, oradan Bayburt’a sonra Dersim’e yerleşiyorlar. Trakya’ya, Balkanlara kadar, aile ve kardeşler yayılıyor. Balkanlara İslamiyet’i yaymak için görevlendirilmişler. Bu bahiste şayet kökenine bakarsanız öz Sarı Saltık’lar biziz.
Evet, mesela Rahmi Saltuk diye geçiyor. Siz Saltık diye anılıyorsunuz?
O sanatçı olduğu için ‘u’ ekledi. Biz Sarı Saltık’larız. Sarı Saltuk da deniyor.
Klasik Türk müziği, Anadolu, Kafkas, Balkan ve halk müziklerinin en nadide örneklerini bulmak için köy köy dolaşıyorsunuz. Hangi bölgelerde daha çok kayıtlar çıkıyor?
Vallahi ben de dolaştım fakat bu mevzuda daha çok, araştırma yapan etnomüzikologlara yahut öğrencilere fotoğraf makinesi ve kayıt aygıtını veriyoruz. Yani işi ehline bırakıyoruz diyelim. Bir bilgi veriyoruz ve diyoruz ki ‘Sen şu bölgeye git.
Bu bölgede şunlar şunlar var. Sen onları derle.’ Yahut tez çalışması yapacak diyelim, birçok üniversite öğrencisini yahut etnomüzikolog adayını hem oralara gönderip finanse ederken hem de ‘Şu kayıtları al, derleme yap, gel.’ diyoruz. Sonra onları kıymetlendiriyoruz. Ya özgün haliyle çıkarıyorduk ya da çok iyi bir repertuvar çıkmışsa onu yeni bir sanatkara icra ettiriyorduk.
Türkiye’nin en iyi virtüözleri de bu ortada bizde. Derya Türkan dünyanın en iyi klasik kemençe çalan insanı. Murat Aydemir, bana nazaran dünyadaki en iyi tanbur sanatkarlarından. Erkan Oğur, aslında perdesiz gitarı. Bu ortada arşiv çalışmalarının yanı sıra Türkiye’deki en iyi yetişmiş müzisyenlere albüm yapma imkanı da sağladık.
No name’lere (ünlü olmayanlar) albüm yaptık ve daima aşikâr bir yere getirdik. Mesela Aynur dünya çapında ünlü oldu, Avrupa’nın bütün mecmualarına kapak oldu nerdeyse. Dünyanın en iyi konser salonlarında konserler verdi. Erkan Oğur keza o denli. Cengiz Özkan var TRT sanatkarı, bana nazaran Türkiye’deki yaşayan efsane. En iyi türkü icra eden Nida Ateş… Yani, Türkiye’deki en iyi icracılar yahut virtüözler Kalan Müzik’te diyebilirim. Cihat Aşkın da keza o denli.
Anadolu’nun sesinin arşivini tutmak bir tarafta, başka tarafta da yeni birçok projeyi destekliyorsunuz. Yapımcılık için yetenek avcılığı da diyebilir miyiz tıpkı vakitte?
Kesinlikle denebilir. Projelere hiç ticari olarak bakmadık. Yani her vakit kazandığımız paranın şirket ve kurumsal olarak bir kısmını, ‘Şu projeye, bu projeye gitsin’ diye harcadık, bir getirisinin olduğunu düşünmeden. Mesela biz Yezidiler ve Süryaniler ile ilgili çalışma yaptık. Beşer yılımızı aldı, Yezidilerden ve Süryanilerden o kayıtları toplamak.
Zira göç etmişler. İsveç’ten, Belçika’dan o kayıtların toparlanması yani ticari olarak baktığımda onu karşılayabilmek mümkün değil. Yirmide biri bile bize geri dönmemiştir. Bunlar Anadolu’nun arşivi, yapmak zorundayız. Yani biz yapmazsak bunu yapacak kimse yok. Biz bu seriye esasen devam ediyoruz. Hala bizde, arşivle ilgili 100-150’ye yakın proje var. Biz yapalım. Bizden sonraki nesiller baksın yahut öğrensin.
“DİJİTAL ÇAĞDA ARTIK HİÇBİR ŞEY KAYBOLMAZ”
Sizden sonra kime teslim edeceksiniz? Yani devam ettirecek birileri var mı ailenizde? Çocuklarınız mesela?
Dijital çağda artık hiçbir şey kaybolmaz, biz alıp yükledikten yahut bilgilerini koyduktan sonra. CD satışları bitince, Türkiye’de ve dünyada müzik kesimi batınca, akıllı telefonlara, dijitale döndü iş. Biz aslında dijitalde nasıl yaparız diye, yıllar evvel yurtdışındaki fuarlardan öğrendik. Bize yıllar evvel ‘Akıllı telefonlar çıkacak artık müziği buradan dinleyeceksiniz.
Sineması buradan indireceksiniz.’ dediklerinde, ‘Hadi oradan.’ diyorduk. Amerika’da yahut Fransa’da anlatıyorlardı. Biz çabuk uyandık. Çabucak stüdyoları açtık. Dedik ki ‘Eğer bunlar akıllı telefona geliyorsa artık herkes televizyon dizileri ve sinemaları bu türlü izleyecek.’ ve dizilerle sinemalara müzik yapmaya başladık. Dikkat edin son 10 yıldır bir furya var.
Mesela birinci yaptığınız Gülbeyaz’ı hatırlıyorum yıllar öncesinden. Mesela orada Kazım Koyuncu’nun Şevval Sam’la söylediği ve Nejat İşler’in de olduğu Karadeniz türkülerinin görüntüleri yüksek oranda tıklanma rekoru kırmıştı diye biliyorum. Günümüze gelecek olursak da artık Gönül Dağı dizisinde Neşet Ertaş’ın türküleri de keza birebir sanırım?
Alışılmış, evvelden başladık. Gülbeyaz’da Kazım’la Şevval’in okuyacağı türküleri daima biz belirledik. O yeni Karadeniz türkülerini daima biz derledik. Orada Maçkalı Hasan Tunç’un kayıtlarını verdik. Elveda Rumeli’yi yaptık biz. Elveda Rumeli’de, Rumeli türküleri furyası başladı.
Nasıl söyleyeyim size, Karadeniz dizileri başladı. Bütün Karadeniz’in şu anda bütün meşhur sanatkarlarının çabucak hemen hepsi Kalan Müzik’ten çıkmadır. İşte Resul (Dindar) olsun, Selçuk Balcı olsun ve dizilerde daima bunlar ön plana çıktı. Mükemmel Yüzyıl’da bizim katkımız çoktur o periyotta. Günümüze geldiğimizde de TRT’de Gönül Dağı’nın müzikleri. Oradaki müzikler, türküler fenomen. Yani Neşet Ertaş olayı var. Neşet Ertaş’ın türküleri esasen çok tanınan. Çabucak çabucak bütün diziler müziklerini istiyor. Mahzuni Şerif keza o denli.
Olağan artık gençlere ulaşmanız çok daha kolay değil mi?
Mesela Eşkıya Dünyaya Hükümdar Olmaz’da kullandığımız türküler daima, 300 – 400 yıl öncesinin türküleri. Bütün gençler bu türküleri sevmeye, tekrar keşfetmeye başladı. Yani hem dizi ve sinema müzikleri yaparken hem de bu toprakların en iyi türkülerini getirdik.
Yalnızca bu değil aslında. Yabancıların da türkülerimize ilgisi çok büyük. Birçok yabancı küme, ‘Ankara’nın Bağları’ndan ‘Erik Kolu’na kadar türkülerle görüntü gösteri yapıp toplumsal medyada bunları kullanarak fanlarına ulaşıyor.
Çok var. Dünyanın bütün ünlü DJ’leri şu anda Erkan Oğur’un temalarını, Ankara Havalarını, Neşet Ertaş ve Ahmet Aslan yapıtlarını kullanıyor. Dünyada, 1970’li yıllarda melodide, müzikte daima Hindistan yahut Afrika’ya bakıyorlardı. Artık Anadolu’nun müzikal zenginliği ortaya çıktı. Bu, biraz da bizim dizilerin 80- 100 ülkeye satılmasının da sonuçlarından kaynaklanıyor.
Yani inanılmaz bir propaganda aracı. Sen istediğin kadar devlet olarak, Kültür ve Turizm Bakanlığı olarak milyonlarca dolar akıt Türkiye’nin tanıtımıyla ilgili, hiç o diziler kadar iyi tanıtım yapamaz. Natürel herkes dizilerden bahsediyor.
Öteki hangi projeler var Gönül Dağı dışında? Yeni diziler, projeler olacak mı?
Eşkıya Dünyaya Hükümdar Olmaz’ı şu anda yapıyoruz. Biz lakin yılda 3-4 dizi yapabiliyoruz. Yani fazla iş almamaya çalışıyoruz. Zira grupları fazla dağıtmak istemiyorum. Sanatkarların da aranje işleri var. Bir de dizi müziği yapmak çok güç. Daha çok bütün dizilere bir müzik, türkü hazırlıyoruz yani. Tüm diziler çok uzun. 140 dakika müzik yapmak kadar güç bir iş yok. Her hafta bir tane. Yani düşünsenize 160 dakika. Mevt yani.
Piyasada, şu andaki dizilerin yüzde 50’si zati bizden türkü kullanıyor. Yani türküyü yapıp vermek, bizim için daha iyi. Onda da bizim müzisyenler çok yoruluyor, ben biliyorum. Limitli dizi müziği yapmaya itina gösteriyoruz yani özel, iyi bir senaryo gelirse. Gönül Dağı’nın insan öyküsü çok iyi. Anadolu halkı var. Mafya, silah, uyuşturucu yok. Tam özlediğimiz aile dizisi oldu. Onu da görünce, biz de elimizden geleni yaptık ki o sıcaklığı verelim diye ve güzel da oldu.
Eşkıya Dünyaya Hükümdar Olmaz ise bizim öteki bir yönümüzdü. Aksiyonu, teması vardı. O işlerde de bizim çocuklar iyiler. Mesela artık TRT’nin yeniden bir dizisi olacak. Daha netleşmediği için şu anda ismini vermek istemiyorum. Yeniden büyük bir yapım ve büyük platolar kuruluyor bir yerlere. Tekrar bizim tarihteki kahramanlarımızdan birisinin kıssası. Tahminen onunla ilgili bir hazırlık yapacağız. Ön görüşmeler yapılıyor.
Neşet Ertaş’ın vasiyetini yerine getirdiniz. Onun istediği makara bant kayıtlarını da buldunuz ve 3 long play ve 1 CD olarak çıkarttınız. O hayatta iken mi oldu bunlar?
Eski bantlarını burada daima korsan firmalar çıkarıyordu ve makûs kayıtlardı. Neşet ağabey de, ‘Benim bu makara bantlarımı bulalım.’ diyordu. Sonunda eski bir plak şirketinin deposunda tesadüf yapıtı hurdacılar buluyor. Makara bantlarından plak yapmak daha kıymetli. Zira ses kaybı olmuyor. Zira CD’lerde mp3 sıkılaştırılmış bir ses oluyor.
Kaç yıllarına aitmiş o makaralar?
1970’li yıllara ilişkin. Orjinal 3 seri halinde yayınladık. Çok ilgi gördü natürel. Neşet ağabey göremedi lakin vasiyetini yerine getirmiş olduk.
Neşet Usta, Neşet Baba ile anılarınıza da değinelim mi?
Neşet ağabeyle Muharrem (Ertaş) Usta’nın kayıtlarıyla ilgili tanışmıştık. Muharrem Ertaş’ın arşiv serisinde albümlerini çıkartmak istiyorduk. Sonra burada bir randevu aldık, bir televizyon çekimi için gelmişti. Buraya küstü aslında. Muharrem ustanın özgün kayıtlarını bulup yanımda ufak da bir teyple götürmüştüm.
Buraya küstü derken?
Türkiye’ye pek fazla gelmek istemiyordu. Daima Almanya’daydı. Zati daima televizyonlarda ‘Rahmetli Neşet Ertaş’ diyorlardı. Buna da sonluydu. Herkes öldü zannediyordu, buraya gelmediği ve televizyonlara da çıkmadığı için. Ben Muharrem Usta’nın kayıtlarını dinletmek istedim, Dadaloğlu’nu çaldım. Bu türlü bir kötüleşti, ‘Ya Hasan kapat.’ dedi. Ben de onun müsaadesini istedim.
‘Tamam, yayınla.’ dedi. Ben bir telif verdim kendisine. Bizim dostluğumuzun nasıl başladığını anlatıyorum. Sonra özel, yepyeni bir anımıza da geçeceğim. Neşet ustayı aradım, ‘Muharrem ustanın CD’sini ben getireceğim sana. Yayınlandı. Bir de iyi sattı. Telif de vereceğim.’ dedim. ‘Telif de nereden çıktı? Aldım ya senden.’ dedi. ‘Satış yüzdesi de veriyoruz biz, masraf çıkarttıktan sonra.’ dedim. Almanya’daki konutunda oluyor bu görüşme.
‘Allah Allah, ben bu türlü bir şey görmedim.’ dedi. ‘Ağabey senin bir sürü albümün yayınlanıyor piyasalarda, sana kimse para vermiyor mu?’ dedim. ‘Baştan biraz alıyoruz. Ondan sonra beni kimse beni aramıyor.’ dedi. ‘Ağabey, ya şu, şu firmalar?’ dedim. ‘Ben o firmaları tanımıyorum ki’ dedi. Oysa ‘öldü’ denildikten sonra, buraya gelmiyor diye korsan yayınlıyorlarmış birçoklarını.
”NEŞET ERTAŞ, ŞENER ŞEN’İ GÖRÜNCE BİRAZ RAHATLADI”
Sonra biz avukat tuttuk, ‘Ağabey bana müsaade verir misin ilgileneyim.’ dedim. ‘Hasan, bana çok kişi kelam verdi, yapmadı.’ dedi. ‘Belki ben de yapmayacağım. Bana ver yetkiyi ben de ilgileneyim.’ dedim. Mantıklı geldi. Bizim avukatlara verdim ve bir operasyon yaptık. Önemli bir tazminat aldık o firmalardan. Neşet Ağabey sen atla gel Türkiye’ye, İstanbul’a dedim.
Teliflerini verince ‘Bu ne?’ dedi. Topladık firmalardaki teliflerini. Hepsi korsanmış.’ dedim. Hiç hayatında bu türlü bir şey görmemiş. Gitmiş sonraki günü bütün yayın haklarını bana devreden notere yazı vermiş. ‘Benim bundan sonra bütün haklarım Hasan’ındır.’ diye. ‘Ağabey ben istemiyorum. Çoluğun çocuğun var.’ dedim.
Geri iade ettim. ‘O vakit bu albümleri sen yayınla.’ dedi. ‘Tamam ağabey, tek koşulla, Açıkhava’da bir konser yapacaksın.’ dedim. ‘Ben yapmam, eylemem.’ dedi. Almanya’da artık o denli bir duruma gelmiş ki, düğünlerde çıkıyor, çok komik fiyatlarla. ‘Ağabey, 5-6 bin kişi seni izleyecek.’ dedim. ‘Nasıl yani?’ dedi. ‘Ağabey yalnızca üniversite öğrencileri, gençleri göreceksin.’ dedim.
Buraya getirdik, açık havada konseri yapacağız, heyecandan tir tir titriyor. Ben de fazla heyecan yapmasın diye Şener Şen’i aldım yanıma kulise gittik. Şener Şen’i görünce natürel sinemalarından biliyor, biraz rahatladı. Perdenin gerisinden baktı. Ortada Şener Şen ile sohbet ediyorlar. Bana döndü, ‘Hasan bizim Abdallar yok. Onların parası yoktur.
Onlar bir köşede kıvrılmıştır dışarıda. Sen onları ne yap et içeri sok.’ dedi. Dışarı çıktım. Açıkhava’nın dışında nitekim 90-100 kişilik çabucak Kırşehirli oldukları muhakkak, esmerler, esasen birbirlerini tanıyanlar toplanmış, Neşet Baba’yı dinlemek için çimenlerin üzerine oturmuşlar. Onları içeri aldık, merdivenlere oturttuk zira yer yok. Onlar Neşet Baba çıkınca iç ceplerinden kaşıkları çıkarttılar bir gösteri yapmaya başladılar, inanamazsın. Ondan sonra rahatladı. ‘Neşet ağabey bak aldık. Haydi sen çık. Rahatla. Bak 30 yıl sonra konser veriyorsun.’ dedim.
Bu ortada basın yıkılıyor, Neşet Usta 30 yıl sonra birinci kere Açıkhava’da büyük konser veriyor, diye. Şener Şen, ‘Sen bundan sonra Ankara, İzmir, Kırşehir konserleri de yaparsın.’ dedi. ‘Yok, Hasan’ı kıramadım. Bu meczup çocuk beni getirdi. Tövbeler olsun. Ben dönerim.’ dedi. Bu ortada Ankara, İzmir, Kırşehir konserlerini yaptı. Sonra Neşet ağabey Şener Şen’i görünce, ‘Vallahi hakikat söylüyormuş.’ dedi.
Neşet Usta’nın en sevdiği bireyleri söyleyeyim Türkiye’de.
Söyleyin kimler?
Cengiz Özkan ve Mahzuni Şerif’tir. Bizim konutta toplanırdık. Mesela Cengiz ile bir ortaya getirdim. Cengiz’i bir gördü, ‘Sen varken ben türkü söylemem.’ dedi. Meğer Cengiz’i daima dinlermiş. Oturdular sabah altıya kadar. Yalnızca Cengiz’i dinledi. Sabah 3’e, 4’e yanlışsız rica ettik, türkü söyledi. Bu ortada bir şey daha söyleyeyim, ben Neşet Ustayı da bilmezdim. Ben zira daima batı konservatuvarı, batı müziği, Deep Purple, Pink Floyd, Beatles dinlediğim için.
Rockçıydınız yani?
Doğal, ben bilmiyordum. Yapıyoruz bu işi fakat. Bir gün eşim Nilüfer dedi ki, o Gavurdağlı, Adanalıdır, ‘Gel kırodüktör, sana 3-5 şey dinleteceğim, öğren.’ Birinci Neşet Ertaş’ı bana eşim dinletmiştir. ‘Yok, sen bunları yapmazsan benim gözümde kırodüktör olarak kalacaksın.’ dedi.
O vakit artık kral prodüktör oldunuz eşinizin gözünde?
Natürel, olağanda ben kırodüktör. Bu da sana, tarihe kalsın. Teşekkür ederim, İnşallah hoş olmuştur röportajımız.”
Karar