TANER AY
Çocukluğumda Adana-Mersin, Mersin-Aslanköy, Samsun-Bafra ve Bafra-Gümenüz sınırlarında kamyon şaselerine yapılmış otobüsler vardı.
Otobüs yapılacak kamyonun şoför mahalli ön camların çabucak üzerinden kesilir, ahşap iskelet çatıldıktan sonra üzeri sac ile kaplanırdı. ‘Millî Kasa’ denen birinci otobüslerin art kapılarının aracın sağında değil de art yüzün tam ortasında bulunduğunu Yetişen’den öğrendim.
Benim anımsadıklarımda, art kapı sağ yanın art tarafında bulunuyordu. Bu otobüsler daha çok ‘burunlu’ olurdu. Bir de daha sonraki yıllarda ortaya çıkan ‘burunsuz’ otobüsler vardı. İlgimi en fazla diklenmiş direksiyonları çekiyordu. Oysa kamyonları ‘burunsuz’ otobüslere dönüştürebilmek için dikleştirilmesi ve motorların geri alınması gerekiyormuş. Sonrasında ‘balta burun’ otobüsler de yapılmıştı.
Birtakım merâklı yolcuların muavinlere “Bursa mı, Antakya mı?” diye sorduklarını anımsıyorum. Muavin de, kasım kasım kasılarak, “Bizim karoser Bursa işi!” karşılığını verir, öteki yandan da İbrahim Göçer’in limon çiçeğinden imâl ettiği ‘Bulvar Kolonyaları’ ile yolcuyu serinletirdi…
Kitabı okurken, unuttuğum o kadar fazla şey gözlerimin önünde cânlandı ki, Yetişen’e sahiden minnettarım. ‘Bursa Nakliyat Tarihi’ içindeki fotoğraflar ile de emsâlsiz birer kaynak. Lakin, 14.5 X 20.5 santim ebadındaki sayfaya birden fazla arşiv fotoğrafı koymak, okuru oldukça yoruyor. Bu yapıtın yeni bir baskısı yapılacaksa, büyük uzunluk ve her sayfada bir yahut iki fotoğrafın bulunduğu bir baskının düşünülmesini öneririm. Tahminen yeni baskıya Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı ile Karayolları Genel Müdürlüğü bile dayanak verebilir…
NAKLİYECİLİĞİN TOPLUMSAL TARİHİ
Yetişen, bir mühendis ve bir endüstrici olmakla birlikte, otobüsçü Mustafa Yetişen’in oğludur. Bu nedenle yolcu nakliyeciliği anıları epey güçlü ve keyifli.
Kitâbın 166’ncı ve 167’nci sayfalarındaki fotoğraflardan onun da benim üzere bir 1:18 ve 1:43 ölçek ‘model araba’ koleksiyoncusu olduğunu anlıyorum. Yapıta ‘Karoser’ (s.139 vd.) kısmından başlayıp, ‘Yolculuk Anılarım’ (s.189 vd.) ve ‘Otobüsçü Mustafa Yetişen’ (s.197 vd.) kısımlarıyla devâm etmenizi tavsiye ederim.
Özellikle ‘Neden Montajcıyız?’ (s.157 vd.) ile ‘Antika Araç Onarımı ve Kaportacılık’ kısımları kesinlikle okunmalı. Zira, nakliyeciliğe ait toplumsal tarihimizin pek çok ipuçları bu kısımlarda.
Karar
