Gerçek ismi Mehmed Şemseddin olan Akşemseddin, çok taraflı âlim, tıp insanı ve Şemsîyye-î Bayramîyye ismindeki Türk tarikâtının kurucusudur. Fatih Sultan Mehmed’in hocası olarak bilinen Akşemseddin, Ayasofya’da Fatih’in kıldığı birinci Cuma namazı hutbesini okuyan önemli bir isimdir.
AKŞEMSEDDİN KİMDİR?
Pir Hamza’nın oğlu olarak, 1389’da Şam‘da doğan Akşemseddin, Pir Hamza (Kurtboğan) ailesiyle birlikte geldiği Amasya’da yetişti. Baba tarafından Ebu Bekir’e dayanan Akşemseddin, birinci tahsilini babasından alırken, 7 yaşında hafız olup, ailesiyle bir arada Çorum’un Osmancık ilçesinde yer alan Sarpın kavak köyüne göç etti.
Babasının vefat etmesinin akabinde Amasya ve Osmancık medreselerinde eğitimini bitiren Akşemseddin, müderrislik payesi isimli ve Osmancık Medresesine müderris oldu. Akşemseddin bunların dışında, eczacılığa ve tıbba merak sararak tıp ilmini öğrendi.
Daha evvelden İmam-ı Gazali, Abdülkâdir Geylânî ve Muhammed Celaleddin-i Rumi üzere örneklerinde görüldüğü üzere ilim tahsili ile tatmin olmayan Akşemseddin, irfan tahsili için müderrisliği ve medreseyi bıraktı. Tasavvufa olan ilgisinden dolayı birinci başta İran’a giden Akşemseddin, umduğunu bulamayarak tekrardan Anadolu’ya döndü. Anadolu’da da Akşemseddin’e Ankara’da yer alan Hacı Bayram Veli’yi tavsiye etmişlerdi
Ve Akşemseddin’e, “ Kazandığın şu zahiri ilmini mana ilmiyle, alımı aşk ile, akıl vergisini kalp ve gönül vergisiyle tamamlaman gerek. Bu da yalnız olmaz. Sana bir mürşit lazım. Kalk Ankara’ya git. Orada Hacı Bayram Veli’ye müracaat et. O seni tamamlasın, bütünleşin. Sen bu dünyaya lazım bir beşersin. ” diyorlardı…
Ankara’ya gelen Akşemseddin, Hacı Bayram Veli’nin öğrencilerinin nefislerini kırmak, yoksullara yardımda bulunmak ve fakirlere ikramda bulunmak ismine da olsa cer ve yardım kabul etmesi, çarşı pazarda devran yaptırması üzere durumlarından hoşnut olmadığından ötürü Ankara’dan ayrılarak farklı bir mürşid aramak için Halep’e göç etti.
Akşemseddin, Halep’te hayalinde bir gece boynuna zincir takıldığını ve zincirin öteki ucunun da Hacı Bayram Veli’nin elinde olduğunu ve kendisini Ankara’ya çektiğini görüyor. Bunun akabinde tekrardan Ankara’ya dönen Akşemseddin, Hacı Bayram Veli’nin yanında özel ilgi ve sıkı bir riyâzet ve mücâhadeye alınmıştı.
Kendisine karşı gösterilen bu ihtimamı en iyi biçimde pahalandıran Akşemseddin, kısa vakit içerisinde tasavvufun bütün yollarını ve inceliklerini öğrenmiştir. Bu muvaffakiyetinden dolayı Hacı Bayram Veli’den icâzet alarak hilafet tacı giydirilen Akşemseddin, bunun akabinde da Hacı Bayram Veli’den aldığı müsaadeyle Ankara’dan ayrılarak, Beypazarı’na yerleşti. Beypazarı’nda büyük bir şöhret edinen Akşemseddin, kısa bir vaktin akabinde oradan da ayrılarak, Çorum’un İskilip ilçesine yerleşti.
İskilip’ten de yeniden birebir kesrete düşme nedeniyle ayrılan Akşemseddin, Bolu’nun Göynük ilçesine yerleşti. Göynük’te de yeniden bir değirmen ve mescid inşa ettirerek, kendi çocuklarının tahsil ve terbiyesi ile meşgul olan, öteki yandan da mevcut yapıtlarını yazmış ve yedi defa hacca gidebilme imkanı bulan Akşemseddin’in on iki evladı olduğundan bahsedilse de mevcut başka kaynaklarda sadece on çocuğununun olduğu söylenmektedir.
Akşemseddin’in asıl ünü, II. Murat’ın buyruk ve isteğiyle II. Mehmed’in hocalığına tayin edilişiyle başlamıştır. Akşemseddin, II. Mehmed’e danışmanlık yapıp İstanbul’un fethine katkıda bulunmuştur. Akşemseddin çocukları, öğrencileri ve müritleriyle birlikte fetih ordusuna katılmışlardır. Akşemseddin İstanbul kuşatmasının en kritik günlerinde II. Mehmed’e bir mektup yazmıştır.
II. Mehmed Akşemseddin ile İstanbul’a girişte kent halkı tarafından karşılanıyor, kent halkı Akşemseddin’i II. Mehmed sanıp ona çiçekler uzatılıyor. Akşemseddin ise “Padişah ben değilim” diyerek yanındaki II. Fatih Sultan Mehmed’i gösteriyordu. II. Mehmed ise “Hünkar benim ancak, o benim hocamdır. Çiçekler O’na Layıktır!” kelamıyla tebessüm ediyordu.II. Mehmed İstanbul’un fethin akabinde Ayasofya’da hutbesini tamamladıktan sonra, minberden indi ve Akşemseddin’i imâmete geçirdi. Böylelikle Akşemseddin, fethin birinci Cuma namazını kıldırmış oldu. Ayrıyeten Akşemseddin, Fetih’ten sonra II. Mehmed isteği üzerine Ebu Eyyûb el-Ensarî’nin kabrini tespit ettiği rivayet edilir.
Akşemseddin, fetihten sonra, II. Mehmed’in ısrarına karşın İstanbul’da kalmak istemedi, Göynük’e çekildi ve 16 Şubat 1459 yılında 70 yaşında ebediyete göç etti.
Fatih Sultan Mehmed Han, İstanbul'u aldıktan sonra birinci Cuma namazını Ayasofya'da kılmış ve Akşemsettin de hutbeyi okumuştu…
Karar