Danıştay 10. Dairesi, Ayasofya’nın camiden müzeye dönüştürülmesine dair 24 Kasım 1934 tarihli Bakanlar Heyeti kararını iptal etti. Ayasofya’nın cami olarak ibadete açılmasının önü açılmış oldu. Danıştay’ın münasebetinde, Ayasofya’nın Fatih Sultan Mehmet Han Vakfı mülkiyetinde olduğu, cami olarak topluluğun hizmetine sunulduğu belirtildi.
Mütemadi Vakıflar Tarihi Yapıtlara ve Etrafa Hizmet Derneği, Ayasofya’nın camiden müzeye dönüştürülmesine yönelik Bakanlar Konseyi kararının iptali istemiyle dava açtı. Danıştay 10. Dairesi, 2 Temmuz’daki duruşmada tarafları dinledi. Duruşmanın akabinde belgeyi inceleyen Danıştay 10. Dairesi kararını verdi. Daire, Ayasofya’nın camiden müzeye dönüştürülmesine dair Bakanlar Şurası kararını iptal etti. Danıştay’ın münasebetinde, Ayasofya’nın Fatih Sultan Mehmet Han Vakfı mülkiyetinde olduğu, cami olarak topluluğun hizmetine sunulduğu belirtildi. Münasebette “Vakıf senedindeki cami vasfı dışında tasarrufunun ve öbür bir emele özgülenmesinin hukuken mümkün olmadığı sonucuna varılmıştır” denildi.
Danıştay’ın gerekçeli kararında şu tabirler nokta aldı: “Ayasofya’nın statüsü koruma edilerek, hukuk sistemimizle garanti altına alınan, kişisel hukuk hukuksal kişiliğine haiz mazbut vakıf niteliğindeki, Fatih Sultan Mehmet Han vakfı’nın mülkiyetinde olduğu, Ayasofya’nın vakfedenin iradesi gereği mütemadi halde olarak cami olarak kullanılması için topluluğun hizmetine sunulduğu, bedelsiz olarak kamunun istifadesine terkedilmesi tarafıyla hayrat-taşınmaz niteliği taşıdığı, tapu evrakında ve cami vasfıyla tescilli bulunduğu, vakıf senedinin hukuk kuralı tesir kıymet ve gücünde olduğu, vakfedilen taşınmazın vakıf senedindeki niteliğinin ve tasarruf emelinin değiştirilemeyeceği, bu hususun tüm gerçek ve hukuksal bireylerle birlikte davalı yönetim için de bağlayıcı olduğu, devletin vakıf varlığının vakfedenin iradesine iyi olarak kullanılmasını sağlama cephesinde müspet yükümlülüğü, vakıf mal ve haklarıyla ilgili olarak vakfedenin iradesini ortadan kaldıracak biçimde müdahalede bulunmama cihetinde de negatif yükümlülüğünün bulunduğu, sonuç olarak da bu durumda Türk Hukuk Sistemi’nde kadimden beri korunarak yaşatılan vakfa ilişkin taşınmaz ve hakların vakfıyesi doğrultusunda istifadesine bırakılan topluluk tarafından kullanılmasına pürüz olunamayağı, vakıf senedinde daima olarak tahsis edildiği cami vasfı dışında tasarrufunun ve öteki bir gayeye özgülenmesinin hukuken mümkün olmadığı sonucuna varıldığından bu hususlar dikkate alınmaksızın, Ayasofya’nın camii olarak tasarrufunun sonlandırılarak müzeye çevrilmesi tarafında tesis edilen dava konusu, Bakanlar Heyeti kararında hukuka münasiplik görülmemiştir. Dava konusu Bakanlar Konseyi kararının iptaline karar verilmiştir.” Karara Danıştay savcısından itiraz gelmezse, Ayasofya camii olarak ibadete açılacak. Karar uyarınca yönetimin 30 gün içerisinde yapının müze öncesindeki durumuna getirerek, tamamının camii olacak biçime dönüştürmesi gerekiyor.
CUMHURBAŞKANI ERDOĞAN DUYURDU
Cumhurbaşkanı Ayasofya kararı sonrası konuştu: Ayasofya Camii’ne fiyatlı giriş tatbikini kaldırıyoruz. Tüm camilerimiz üzere Ayasofya’nın kapıları müslim ve gayrimüslim herkese sonuna kadar açık olacak. Ayasofya’yı 24 Temmuz’da ibadete açacağız. Milletlerarası yerde ortaya konan her türlü görüşü anlayışla karşılarız fakat Ayasofya’nın hangi maksatla kullanılacağı Türkiye’nin egemenlik hakkı. Buna karşı her türlü vaziyeti bağımsızlığımızın ihlali olarak kabul ederiz. Ayasofya Fatih’in ve onun kurduğu vakfın üzerine tapulanmıştır. Tek parti periyodunda alınan bu karar, tarihe ihanet olmanın yanında hukuka da tersti. Zira Ayasofya ne devletin ne de rastgele bir kurumun malı değil, vakıf mülküdür.
2008’DEKİ MÜRACAATTA HUKUKA TERSLIK BULUNMAMIŞTI
Danıştay savcısı, 2 Temmuz’da duruşmada 1934 tarihinde yapılan sürecin hukuka makul olduğunu belirterek “Ayasofya hakkındaki karar geçmişte Bakanlar Heyeti tarafından alınmıştır. Münasebetiyle şu anda Ayasofya’yı tekrardan açmak Bakanlar Kurulu’nun yani Cumhurbaşkanlığının kararını gerektirir. Bu nedenle davanın reddini talep ediyoruz” demişti. Kelam konusu dernek birinci davasını 2005’te açmıştı. Danıştay Bakanlar Şurası kararının yürütmesini durdurma istemini reddetmişti. Daire 2008’de ise Ayasofya Camii’nin müze olarak kullanılmasında hukuka terslik bulunmadığına işaret ederek, davayı reddetti. Danıştay İdari Dava Daireleri Heyeti, Dairenin bu kararını onamıştı. Derneğin Anayasa Duruşmasına yaptığı ferdî müracaat hakkında ise 2018’de karar verilmişti. Yüksek Duruşma, Ayasofya’nın namaz kılınması için ibadete açılması cihetindeki talebin reddedilmesi nedeniyle diyanet ve vicdan hürriyetinin ihlal edildiği savıyla yapılan başvuruyu, ‘yetkisizlik’ nedeniyle kabul edilemez bulmuştu.
ERDOĞAN GÜNDEME TAŞIMIŞTI
5 Haziran: Erdoğan, AK Parti MYK’sında ibadete açılması konusunda ‘Çalışma yapın, getirin’ talimatı verdi.
8 Haziran: Bahçeli “Ayasofya’dan çan sesi değil, Allah’ın müsaadesiyle ezan sesi yükselecek” açıklamasında bulundu.
9 Haziran: ÂLÂ Parti Meclis’te Ayasofya için araştırma önergesi verdi. Sıkıntının araştırma aşamasını geçtiğini söyleyen AK Partili Mehmet Muş önergeye hayır oyu vereceklerini söyleyerek temmuzu işaret etti.
12 Haziran: CHP Sözcüsü Faik Öztrak “Tavrımız net, daha evvel de duyurmuştuk. Açacaksanız elinizi tutan kimse yok” dedi.
17 Haziran: Erdoğan’ın MYK’da “Ayasofya Camii için 2 Temmuz’da alınacak Danıştay kararının akabinde inşallah namazımızı kılarız” dediği belirtildi.
DİYANET’E DEVREDİLDİ
Erdoğan, Ayasofya’nın Diyanet İşleri Başkanlığına devredilerek ibadete açılmasını sağlayan kararı imzaladı. Erdoğan kararı toplumsal medya hesabından “Hayırlı olsun” tabirleri ile paylaştı. Danıştay 10. Dairesi’nin Ayasofya Camii’ni müze yapan 1934 tarihli Bakanlar Heyeti kararını iptal etmesinin akabinde Ayasofya Camii’nin Diyanet İşleri Başkanlığı’na devredilerek ibadete açılmasına yönelik Cumhurbaşkanı Kararı, Danıştay’ın kararının duyurulmasından yaklaşık bir buçuk saat sonra Resmi Gazete’de yayımlandı. Kararda “Ayasofya Camii’nin müzeye çevrilmesi hakkındaki Bakanlar Konseyi Kararı, Danıştay 10. Dairesi’nin kararı ile iptal edildiğinden, Ayasofya Camii’nin idaresinin Diyanet İşleri Başkanlığı’na devredilerek ibadete açılmasına karar verilmiştir” tabirlerine nokta verildi.
Karar