Türkiye Adalet Akademisi’nde düzenlenen ’24. Devir Hakim ve Savcı Adayları Eğitimi Açılış Merasimi’ne, AİHM Lideri Spano’nun yanı sıra Adalet Bakanı Abdulhamit Gül, Türkiye Adalet Akademisi Lideri Muhittin Özdemir ve AİHM Türkiye Hakimi Saadet Yüksel katıldı.
Spano, merasime katılan hakim ve savcı adaylarına verdiği insan hakları dersinin başında, kendisini davet edenlere teşekkür etti.
AİHM Lideri olarak birinci kere Türkiye’yi ziyaret ettiğini belirten Spano, Adalet Akademisinde ders anlatmanın kendisi için değerli ve ayrıcalıklı bir aktiflik olduğunu vurguladı.
Konuşmasında, hukukun üstünlüğü prensibinin altını çizen Spano, “Bu unsur, Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi sisteminin kutup yıldızı. Bize yol gösteren, ileriye gitmemizi sağlayan parlak yıldız. Hukukun üstünlüğü unsuru, demokrasi ve insan onuru temel prensipleriyle birlikte bugünkü tüzel ve ahlaki temeli ortaya koyuyor.” tabirini kullandı.
Spano, konuşmasında, iç hukuk sisteminde vazife yapan yargıçların, hukukun üstünlüğüyle yönetilen demokratik toplumların inşasında ve korunmasında oynadığı role dikkat çekeceğini kaydetti.
Bu yıl, 4 Kasım 1950’de imzalanan Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi’nin 70. yılını kutladıklarını lisana getiren Spano, “Türkiye’nin Avrupa İnsan Hakları Kontratı ile bağı uzun ve güçlü bir bağdır. Avrupa Kurulunun kurucu üyelerinden olan Türkiye, 18 Mayıs 1954’te mukaveleyi onaylayarak, birinci imza koyan ülkelerden biridir.” dedi.
Geçen 70 yıl içinde çok değerli başarılara imza atıldığına işaret eden Spano, “Ancak, natürel ki çok net bir konu daha var ki o da Avrupa İnsan Hakları Kontratı’nda öngörüldüğü formuyla Avrupa Kurulunun kıymetleri, bugün aslında geçmişte olduğundan çok çok daha kıymetli.” halinde konuştu.
“DEVLETLER HUKUKUN ÜSTÜNLÜĞÜ İLE YÖNETİLMELİ”
Bağımsız yargı ve hukukun üstünlüğü ortasındaki alakanın temel alındığı anlatımında Spano, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne bakıldığında, hukukun üstünlüğünün, siyasi ve idari geleneklerle birlikte Avrupa ülkelerinin ortak mirasının bir kesimi olarak görüldüğünü bildirdi.
AİHM Lideri Spano, hukukun üstünlüğü bağlamındaki kıymetlerin, bilhassa birey ile devlet ortasındaki bağlantılarda, bireyleri keyfilikten muhafazaya odaklandığına dikkati çekti.
Spano, hukukun üstünlüğüyle yönetilme ve bunun insan hakları açısından değerine ait, demokratik toplumda, hukukun üstünlüğünün temelinde yatan ahlaki ideanın, insanın ferdi özelliklerine ve otonomisine duyulan hürmet olduğunu lisana getirdi.
Bu konunun mukavelede de vurgu yapılan bahislerden biri olduğuna dikkati çeken Spano, “Kişinin fikir bağımsızlığını müdafaası ve beslemesi, hayatını dilediği üzere yönetmesi, toplumsal sorumluluklarını anlaması, memnunluk, muvaffakiyet ve iç huzuruna kavuşması için ve kişinin yaşadığı toplumun şeffaf, istikrarlı ve öngörülebilir olması, uyuşmazlık tahlilinde bağımsız ve tarafsız düzeneklerden istifade edilebilmesi hukukun üstünlüğü çerçevesinde kavramsal açıdan çok önemlidir” dedi.
Ekonomik kalkınma ve refahın devamı için devletlerin hukukun üstünlüğüyle yönetilmesi gerektiğine vurgu yapan Spano, “Toplumda yargının işlevsiz olması, hukukun üstünlüğü ve insan haklarının temel alınmaması sonucu, topluma yabancı yatırım çekilmesi mümkün olmaz” tabirini kullandı.
“HÜKÜMETİN YETKİSİ HUKUKUN ÜSTÜNLÜĞÜ İLE DÜZENLENMELİ”
Spano, hükümetin yetkisinin, bireylerin istek ve yetkileriyle değil, hukukla düzenlenmesi ve sonlandırılması sonucunda, kanunların muğlak ve suistimale açık değil, açık ve anlaşılır olmasını gerektirdiğine işaret etti.
Kanunların, kanunları yapan kurumlardan farklı, bağımsız ve tarafsız kurumlarca yorumlanması ve uygulanması gerekliliğine işaret eden Spano, hukukun üstünlüğü çerçevesinde bu prensiplerin olmasına değindi.
“İKTİDARDAKİ BIREYLER DURUŞMALARI DENETIM EDEMEZ”
Spano, “İktidardaki şahıslar duruşmaları denetim edemez. Kanunlar yalnızca halka değil, birebir vakitte gücü elinde bulunduranlara da her an uygulanabilmelidir. Kanunun üzerinde hiç kimse yoktur” dedi.
YARGININ BAĞIMSIZLIĞI KONUSU
Konuşmasında, yargı bağımsızlığına da değinen Spano, hukukun üstünlüğüyle yönetilen devletlerde, duruşmaların kesin ve bağlayıcı kararlarının istisnasız infaz edilmesi gerektiği değerlendirmesinde bulundu.
Spano, “Devletlerin, duruşmanın otoritesine hürmet göstermesi, yargıya duyulan itimat ve daha geniş yorumuyla hukukun üstünlüğü için kaçınılmaz ön şarttır.” biçiminde konuştu.
Lider Spano, 15 Temmuz darbe teşebbüsü sonrasındaki tutuklamalarla ilgili AİHM’e Türkiye’den şikayet ve müracaatların olduğunu belirterek, şunları kaydetti:
“Mahkemenin içtihadı çok net halde ortaya koymaktadır ki yargıçların tutukluluğu çok önemli bir nezaret altındadır. (Eski Anayasa Duruşması Başkanvekili) Alparslan Altan kararında söylenmiş olduğu üzere 5. unsur çerçevesinde tutukluluğun hukuka uygunluğunda üç öge nezaret altında olacaktır. Birincisi, yargının toplumda değerli bir rolü vardır zira adaletin garantörüdür. İkincisi, yargı mensuplarına müdafaa sağlanması gerekir zira fakat böylece bağımsız bir formda faaliyetlerini yerine getirebilirler. Üçüncü olarak da yargının, demokratik toplumda öteki erkler ortasında değerli bir rolü vardır. Bu noktada erkler ayrılığı ve yargı bağımsızlığını sağlayabilmek için duruşmanın yargı mensuplarını korunmasına bilhassa dikkat etmesi gerekir.”
Bu hususta rastgele bir taraf tutmadığına işaret eden Spano, “Bu noktada, son kararlarda, Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Duruşmasında kullanılan tabirler, yüksek mahkemelerimiz ortasındaki bu diyaloğa çok fazla uymuyor. Bu tartışılması gereken bir husus ve isimli diyalog çerçevesinde bunu tartışacağımızı tabir etmek istiyorum” dedi.
Karar