Cumhurbaşkanı Kassym Jomart Tokayev, 1 Eylül 2020’de ‘Ulusa Sesleniş’ gerçekleştirdi. Salgınla savaşın devam ettiğinin belirten Tokayev, önümüzdeki süreç için öngörülen hareket planını açıkladı.
Tokayev’in açıklamaları şöyle:
DEVLET IDARESININ YENİ MODELİ
Kamu idaresine, işçi alımı siyasetine, karar alma sistemine ve bunların uygulanması sorumluluğuna yönelik yaklaşımlar değişecek. Cumhurbaşkanına bağlı Stratejik Planlama ve Islahat Ajansı oluşturulacak. Ajans tarafından geliştirilen ıslahatlar net, gerçekçi ve en değerlisi tüm devlet kurumları için zarurî olacaktır. Ayrıyeten, son kararları alacak “Reform Yüksek Başkanlık Kurulu” oluşturulmaktadır. Süratle değişen durumun değerlendirilmesinde objektif olunması hedefiyle “İstatistik Komitesi” Ajansa bağlı hale getirilecek.
Kamu hizmeti sisteminin yine yapılandırılması planlanmaktadır. Kamu ve yarı-kamu kesimindeki memurların sayısı azaltılacaktır. Memur sayısı bu yıl yüzde 10, gelecek yıl ise yüzde 15 azaltılacaktır. Bu süreç 2021 yılında tamamlanacaktır. Sonuçlara bağlı olarak ve dijitalleşmeyi hesaba katarak, daha fazla azaltma kararı alacağız. Tasarruf edilen fonlar üzerinden kalan çalışanların maaşları artırılacaktır.
Yeni görüşlere sahip profesyonel yeni çalışana çok muhtaçlık duyulmaktadır. Tıpkı vakitte mesleksel ve etik özelliklerin zayıflamasına müsaade vermeden sürekliliği ve kurumsal hafızayı sağlamak kıymetlidir. Yarı kamu bölümünün tamamında ıslahat sürdürülmelidir.
YENİ KURALLARDA IKTISADIN GELİŞİMİ
Bu kapsamda uzun petrol döngüsü bittiği göz önünde bulundurularak büsbütün yeni bir dünya pazarı ortamına hazır olunması gerekmektedir. Nitekim çeşitlendirilmiş, teknolojik bir iktisadın yaratılması yalnızca bir mecburilik değil, vazgeçilmez hale geldi. Birebir vakitte, iktisat, insanların refahını iyileştirmek için çalışmak zorundadır.
Bu nedenle ülkenin yeni ekonomik seyri 7 temel unsura dayanacaktır:
Yararların ve sorumlulukların adil dağılımı
Özel girişimciliğin önder rolü
Adil rekabet, yeni jenerasyon teşebbüsçüler için pazarlar açmak
Iktisadın üretkenliğini arttırmak, iktisadın teknolojik temelini güçlendirmek
Beşeri sermayenin geliştirilmesi, yeni bir eğitim tipine yatırım.
Yeşil iktisat, etrafın korunması
Devletin toplum nezdinde aldığı kararlarından sorumlu olması
Iktisadın kesimleri bazında yerli sanayi, tarım ve ulaştırmaya öncelik verilecektir.
Hükümetin stratejik olarak kıymetli üretim tesislerini, temel ihracat önceliklerini belirlemesi ve dayanak tedbirlerinin araç setini değerli ölçüde genişletmesi gerekecektir. Stratejik projeler için tıpkı hibelerin paket sağlanması, imtiyazlı finansman, kısmi garantiler ve ihracat takviye sistemleri tasarlanmalıdır. Bu tedbirler bununla sonlu değildir. Spesifik takviye düzeyi, sermaye yatırımlarının hacmine ve projenin önceliğine bağlı olacaktır. Devlet ile yatırımcılar ortasındaki muahedeleri pekiştirmek için “stratejik yatırım anlaşması” adında yeni bir araç kullanılacak. Stratejik mutabakatlara dahil edilecek proje havuzu, 2021 Nisan ayına kadar Hükümet tarafından oluşturulacak.
Yılsonuna kadar imalat endüstrinin gelişiminin prensiplerini, emellerini ve gayelerini tanımlayan dengeli bir “Sanayi Politikası” yasası geliştirilmelidir. Yılsonuna kadar hükümet, “Atameken” Ulusal Odası ile birlikte yerli endüstrinin geliştirmek için özel teklifler hazırlayacak. Kesimdeki ortak amaç, imalat endüstrinde üretimi beş yılda en az 1,5 kat artırmaktır. Hükümet kesimi desteklemek için tedbirleri sürdürecek fakat birebir vakitte, Hükümetin stratejik olarak değerli üretim tesislerini, temel ihracat önceliklerini belirlemesi ve dayanak tedbirlerinin araç setini değerli ölçüde genişletmesi gerekecektir.
Tarımı geliştirmeden rekabetçi iktisat yaratmak imkansızdır. Ülkede et, meyve, zerzevat, şeker, buğday, yağlı tohumlar ve süt eserlerinin üretimi ve işlenmesi için 7 büyük ekosistem oluşturulabilir. Balıkçılığa özel kıymet gösterilmelidir. Özel çiftçiliklerin bölgesel besin merkezlerine dahil edilmesi gerekmektedir.
2021 yılında, Arazi Kanunu’nun tarım topraklarının kullanımına ait makul kararlarına konan erteleme kaldırılacaktır. Arazi yabancılara satılmayacaktır. Bununla birlikte, Hükümet, tarım topraklarını tam ekonomik sirkülasyona sokmak için öteki yollar geliştirmelidir. Tarım dalına yatırım çekmek gerekmektedir. Bu bölümün yasal düzenlemesini sağlamak ve çağdaş teknolojilerin kullanılması için ekonomik teşviklerin geliştirilmesi gerekmektedir. Hükümet, iş dünyasıyla birlikte, beş yıllık bir devir için tarımsal-sanayi kompleksinin geliştirilmesi için niteliksel olarak yeni bir ulusal proje geliştirecektir.
Nakliyat ve lojistik alanının gelişimi öncelikli bir husus olmaya devam etmektedir. “Nurly Zhol” programı kapsamında ulaşım sisteminin yeni bir altyapı çerçevesi oluşturulmuş, ülkenin global ulaşım koridorlarına entegrasyonu sağlanmış, Kazakistan Asya ile Avrupa ortasında merkezi pozisyon elde etmiştir. “Nurly Zhol”un ikinci evresi, ülkenin ulaşım ve transit kesiminin öncü rolünü pekiştirmeyi hedeflemelidir. Maksat, 2025 yılına kadar 24 bin kilometrelik karayolu, yani tüm devlet yollarını yine inşa etmektir.
Pandemiden ötürü küçük ve orta ölçekli işletmeler sıkıntı vakitlerden geçmektedir. Olumsuz ekonomik sonuçların üstesinden gelmeleri için 700 binden fazla girişimciye vergi indirimi sağlandı. Küçük ve orta ölçekli işletmelere verilen tüm mevcut krediler için yıllık %6’ya varan faiz oranları için devlet sübvansiyonları sağlanacaktır. Sübvansiyonlar, harikulâde halin duyuru edildiği 16 Mart 2020 tarihinden itibaren 12 aylık süreyi kapsayacak. Bu maksatlar için ek 200 milyar tenge (476.190.476 dolar) tahsis edilecek ve bu programın toplam hacmi 800 milyar tenge’ye (1.904.761.904 dolar) çıkarılacak. KOBİ’lerin gelişimi ile ilgili çalışmanın ana sonucu, 2025 yılına kadar onun GSYİH’deki hissesinin %35’e ve çalışan sayısının 4 milyon şahsa yükseltilmesi olmalıdır.
Devlet kurumlarının girişimcilik faaliyetlerine yasadışı rastgele bir müdahalesi, iş adamlarının çalışmalarına mahzur olunması devlete karşı en ağır kabahat olarak algılanmalıdır.
Ulusal gelirin adil bir halde tekrar dağıtımının ehemmiyetinden bahsederken, ülkenin tüm vatandaşları için anlaşılabilir birebir vergi siyaseti geliştirilmelidir. Milletvekillerinin de iştirakiyle, Ulusal Atameken Odası ile birlikte Hükümete, Vergi Kanunu ve tüzüğünü revize etmesi talimatı verilmektedir. Gaye, vergi yükümlülüklerinin yerine getirilmesini kolaylaştırmak ve vergi ve ödemelerin sayısını en aza indirmektir. Memleketler arası vergilendirme normları özel ehemmiyet arz etmektedir. Onlar Kazakistan’a yabancı yatırım girişini azami ölçüde teşvik etmelidirler. Vergi ve gümrük alanlarının dijitalleşmesi, “gölge ekonomi” ile gayrette önemli biçimde yardımcı olacaktır. Hakikaten yolsuzluğun gölge iktisat tarafından körüklendiği aşikardır.
Hükümetin yeni bir özelleştirme planı kabul etmesi gerekmektedir. Devletin güvenliğini ve olağan işleyişini sağlayan tesislerin yanı sıra sadece toplumsal tesisler devlet mülkiyetinde kalmalıdır.
BÖLGELERİN ISTIKRARLI KALKINMASI
Bölgesel kalkınma, farklı bölgelerin rekabet avantajları dikkate alınarak inşa edilmelidir. Ülkenin güney ve güneydoğusunun endüstriyel potansiyeli daha etkin bir formda geliştirilmelidir. Tarım bölümüne yönelik klâsik dayanağa ek olarak, tarım eserlerinin derinlemesine işlenmesine, besin ve dokumacılık sanayilerinin gelişmesine, inşaat materyalleri üretimine ve öbür endüstriyel bölümlere ehemmiyet verilmelidir. Büyük metalürji işletmelerinin faaliyet gösterdiği bölgelerin kalkınmasına yönelik yeni bir vizyon gereklidir. Bunlar öncelikle Doğu Kazakistan, Karagandaı ve Pavlodar bölgeleridir. Bu bölgeler ileri teknoloji ve teknik hizmetlerin merkezleri haline gelebilir. Kazakistan’ın batı bölgeleri, petrokimya komplekslerinin inşası, yüksek katma bedelli yeni üretim döngülerinin yaratılması yatırımları için çekim merkezi haline gelmelidir.
VATANDAŞLARIN IKTISAT DURUMU ÖNCELİKTİR
Tokayev’in talimatları üzerine halkın emeklilik tasarruflarının bir kısmının konut için kullanma sorunu çözülmüştür. Barınma problemlerini bağımsız olarak çözmek için geliri yetersiz olan vatandaşlara tesirli toplumsal dayanak sağlanacaktır. Bu yıl “5-10-25” (yüzde 5 faizli kredi, yüzde 10 birinci peşinat, 25 yıllık kredi) programı çalışmaya başladı. Bu programa 390 milyar tenge (928.571.428 dolar) tahsis edildi. Bu programın uygulanması Hükümet tarafından daima izlenmelidir.
Tokayev ülkenin demografik meselesine da değindi. Aile ve demografik durum önemli bir telaş bahsidir. Ne yazık ki, Kazakistan’daki her altıncı ailenin çocuğu olmuyor. Kamuoyu araştırmaları, Kazakistanlıların yaklaşık yüzde 20’sinin bunu boşanma nedeni olarak görmektedir. 2021 yılından itibaren “Ansağan Sabi” (Özlenen Bebek) programı başlatılacaktır ve tüp bebek programları için kontenjan sayısını 7 bine yani 7 katına çıkartılacaktır. Ayrıyeten, çocuk haklarının korunması ve güvenliği hususlarına özel dikkat gösterilecektir. Buna ek olarak, vatandaşların toplumsal haklarının korunmasının kolaylaştırılması için Toplumsal Haklar Kanunu hazırlanacak.
ULAŞILABİLİR VE KALİTELİ EĞİTİM
Eğitim alanındaki temel sıkıntılardan biri öğretmen maaşlarının düşük olmasıdır. Ocak 2021’den itibaren öğretmenlerin maaşları yüzde 25 artırılacak. Önümüzdeki üç yıl içinde bu emel için ek 1,2 trilyon tenge (2.857.142.857 dolar) tahsis edilecek.
Vatandaşların okuryazarlık seviyesini, dijital bilgilerini artırmak için, Hükümet “Yaşam Uzunluğu Eğitim” dokümanını geliştirecek. Bu doküman, yaygın eğitim için alternatif seçeneklerin faal bir formda tanıtılmasını, bağımsız öğrenmenin sonuçlarının tanınmasını, mesleksel hünerlerin belgelendirilmesini sağlayacak. Eğitimde öncelik yeni bir teşebbüsçü jenerasyonun hazırlanmasına verilecek. Bu nedenle, “Girişimciliğin Temelleri” dersi, okullardan üniversitelere kadar tüm eğitim düzeylerinde verilecek.
Buna ek olarak, bilim ve araştırmanın desteklenmesi için iş dünyası ile üniversitelerin işbirliğinin ehemmiyeti de vurgulandı. Hükümet, dünyanın önde gelen araştırma merkezlerinde yıllık 500 bilim insanına staj sağlayacak. “Genç Bilim Adamı” projesi kapsamında araştırma için 1.000 burs verilecek. Büyük işletmelerin, bilhassa de hammadde alanındaki şirketlerin gelirlerinin yüzde 1’inin bilim ve teknolojinin gelişmesine aktarılmasına sağlanacak.
SIHHAT KESIMI
Yılın ikinci yarısında sıhhat çalışanlarına teşvik primi ödenmesi için 150 milyar tenge (357.142.857 dolar) ayırılacak. Daha sonra bu sistematik olarak devam edecek. 2023 yılına kadar hekimlerin maaşları, iktisattaki ortalama maaşın iki katı olacak. İlaç tedariği sorunu çözüldü, lakin yerli ilaç sanayisinin yine inşa edilmesi gerekiyor. Tüm temel ilaçlar ve tıbbi aygıtlar Kazakistan’da üretilmelidir. Bu bir ulusal güvenlik sorunudur.
Yılsonuna kadar ülke bölgelerine bulaşıcı hastalıklarla ilgilenen 13 yeni hastane kurulacak. 2025 yılına kadar 20 çağdaş çok hedefli sıhhat tesisi hizmete girecek. Bu, bu hedefle yaklaşık 1.5 trilyon tenge (3.571.428.571 dolar) yatırım yapılacak. Nur-Sultan ve Almatı’da iki çok gayeli tıp merkezi kurulacak. Bu merkezler, ülkenin önde gelen kurumları olacak ve uygulamalı tıbbın yenilikçi büyümesine ve gelişmesine yeni bir ivme kazandıracak. Ulusal sıhhat hizmetlerinin daha da geliştirilmesi için alınan tedbirler; tüm tıbbi kuruluşların gerekli ekipmanla tam olarak donatılmasını, yatak fonunun yüzde 50 oranında yenilenmesini, eski altyapının değiştirilmesini ve ömür beklentisinin 75 yaşa çıkarılmasını mümkün kılacaktır.
ETRAF PROBLEMLERI
Kazakistan gündeminde etraf muhafaza ön plana çıkmaktadır. Bir dizi sistemik sorunu çözmek için yeni bir Etraf Kodu taslağı geliştirilmiştir ve yılsonuna kadar Parlamentodan kabul edilecek. Hükümet, biyolojik çeşitliliğin korunması ve sürdürülebilir kullanımı için uzun vadeli planlar onaylayacak. Önümüzdeki beş yıl içinde ormanlarda 2 milyardan fazla ağaç dikilecek ve yerleşim yerlerine 15 milyon ağaç dikilecek. Yasal olarak, Kazakistan’ın ulusal parklarını ve öbür doğal kaynaklarını korumak, öncelik olacak. Bu alanda hata işleyen vatandaşlara en ağır cezai süreç uygulanacak.
Kıymetli bir gaye, ülke içinde tabiat turizm kültürünün faal olarak geliştirilmesidir. Orta vadede, ekonomik büyüme giderek daha yeşil hale gelmelidir. Bu nedenle, karbonlara bağımlılığı azaltmanın temeli şimdiden atılmalıdır. Hükümet, sivil bölümle birlikte, hayvanların korunmasına ait bir yasa tasarısı da geliştirecek.
ADALETLİ DEVLET
“Halkın sesini duyan devlet” anlayışı, aslında “adaletli devlet” oluşturma teşebbüsüdür. Vatandaşların problemlerini yalnızca dinlemek ve görmek kâfi değil. Kıymetli olan hakikat ve adil karar vermektir.
Vatandaşların çıkarlarına hizmet eden yeni devlet standartları geliştirmek, gayemizdir. Bu bağlamda, kolluk kuvvetleri ve yargı sistemlerinin oynayacağı rol kritiktir. Bu alanda önemli ıslahata gereksinim vardır.
Hukuk alanı, gelişmiş OECD ülkeleri örneğini takip ederek modernize edilmelidir. Vatandaş haklarının vaktinde korunmasını sağlayan ve yüksek memleketler arası standartları karşılayan bir modele gereksinimimiz var. Kazakistan’da açık bir yetki dağılımına sahip üç kademeli bir model uygulanacaktır. Polis, hataları tespit etmeli, suçluları yakalamalı, delil toplamalı ve sağlamlaştırmalıdır. Savcılık, toplanan kanıtların bağımsız bir değerlendirmesini yapmak, vatandaşların hak ihlallerini önlemek, vicdani vatandaşların hatasız yargılanmasını önlemek ve yargılamaya duruşmada takviye vermekle yükümlüdür. Duruşma, yetkililerin aksiyonlarına karşı şikâyetleri kıymetlendirecek ve dava hakkında sonuncu bir karar verecektir. Bu yaklaşım, denetim ve istikrar sistemini güçlendirecek ve her etapta tesirli filtreler oluşturacaktır.
Cumhurbaşkanlık Yönetimi bünyesinde kolluk kuvvetleri ve yargı sistemi ıslahatı için Komite oluşturulmaktadır.
Devlet kurumlarının ve yarı kamu kesimin topluma karşı şeffaflığını ve hesap verebilirliğini sağlamaya imkân verecek “Kamu Denetimi Kanunu”nun geliştirilmesi ve kabul edilmesi gerekmektedir.
Yolsuzluğa bulaşan kolluk kuvvetlerine ve yargıçlara, rüşvet alanlar ve rüşvet almaya vesile olanlara uygulanan cezaların artırılması hedefiyle Ceza Kanunu’nda değişiklik yapılması gerekmektedir. Yolsuzluktan tutuklananların kamu hizmetinde ve yarı kamu kesimde çalışmalarını yasaklayan kurala sıkı sıkıya bağlı kalınmalıdır.
İnsan haklarını korumak için yeni önlemlerin alınması gerekmektedir. Bu bahis Cumhurbaşkanı için bir önceliktir. Azapla çaba ile ilgili mevzuatın iyileştirilmesi konusu da değerini korumaktadır.
DİJİTALLEŞTİRME TÜM ISLAHATLARIN TEMEL ÖGESI
Dijitalleşme bir moda trendi değil, ulusal rekabet gücünü arttırmanın vazgeçilmez aracıdır. Öncelikle dijital uçurumun giderilmesi, internete azamî erişimin sağlanması ve tüm vatandaşlar için kaliteli bağlantının sağlanması gerekmektedir. Toplumsal açıdan savunmasız ailelerin çocuklarına bilgisayar ve yüksek kaliteli internet sağlanmalıdır. Bu yılın sonuna kadar 250’den fazla nüfusa sahip her köy İnternet’e erişebilecek.
Dijitalleşme bilhassa kamu idaresi ve devlet tarafından sunulan hizmetlerde faal olarak kullanılacaktır.
BT sanayisi ile ulusal iş dünyası ortasındaki etkileşim umut verici bir alan olarak görülmektedir. Hükümet, sanayi ve bilişim kesimi ortasında karşılıklı yarar sağlayan bir işbirliği kurmalıdır. Bu, her dalın dijital ekosistemini yönlendirebilecek dijital teknoloji platformları yaratacaktır.
Beş yıl içinde bu kesimdeki yatırım hacmini 500 milyar tenge’ye (119.047.619 dolar) çıkarılacaktır.
VATANDAŞLARIN DEVLET IDARESINE IŞTIRAKI
Geçen sene kurulan “Toplumsal Itimat Konseyi” idare ile halkın diyalogunun aktif aracı haline geldi ve kurulun sayesinde büsbütün yeni yaklaşımla yazılan “Barışçıl toplantıların düzenlenmesi kanunu” kabul edildi. Ayrıyeten “Siyasi Partiler Kanunu”, “Seçim Kanunu”, “Parlamento ve Milletvekillerinin Statüsü Kanunu”na değişiklik yapıldı. Bu alandaki ıslahatlar devam edecek. Bu çağdaşlaşmanın temel maksadı, tüm devletin verimliliğini artırmaktır. Gelecekteki tüm siyasi ıslahatlar, halkın yönetişime daha fazla dâhil edilmesini hedeflemelidir. 2021 yılından itibaren köy muhtarları seçilebilir.
Mahallî idarelerin mali kapasitesini artırmak gerekiyor. Bunun için kırsal ilçelerin mülkiyet haklarının genişletilmesi ve bütçe gelirlerinin artırılması gerekmektedir. Bu süreçte lokal meclisler olan Maslihatlar güçlendirilecektir.
ULUSUN YENİ KİMLİĞİ
Gayemiz, halkımızın yeni bir kimliğini oluşturmak, tüm ulusun kalitesini yükseltmektir. Yalnızca yenilenmiş ve çağdaşlaşmış bir ulus başarılı olabilir. Gençlere bilim, çalışkanlık, kendi işinin ehli olma vasfı, disiplin, adalet ve hakkaniyet üzere özelliklerin öğretilmesi gerekmektedir. Ülkemizde “Sorumlu devlet – sorumlu toplum – sorumlu kişi” anlayışı sağlam bir halde kurulmalıdır.”
Karar