MELEK GEDİK / İSTANBUL
CHP önderi Kemal Kılıçdaroğlu, KARAR TV’de ‘Liderlerle Ekonomi’ programında muharrirlerimiz Taha Akyol, Elif Çakır ve İbrahim Kahveci'nin sorularını cevapladı. Kılıçdaroğlu, Türkiye'de bürokratik kurumların Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ile yok edildiğini, münhasıran bütçe dışı oluşumlar nedeniyle şeffaflığın külliyen devre dışı kaldığını anlatırken çarpıcı örnekler verdi. CHP önderi “Ekonominin temel sorunu şeffaflık. Hesapları gizliyorlar. Zira maliyetleri şişiriyorlar. Bizim bu kaynağın nereye gittiğini sorgulamamız lazım. Bu kaynağı ne muhalefet ne gazeteci ne de AK Parti milletvekilleri biliyor. En büyük problemimiz şeffaflığın olmaması. Devletin bize vermediği doneleri yurt dışından bir şirketten alıyoruz. Liyakat yoksa, devletin açıkladığı rakamlar sahih olsa bile kimse güvenmez” dedi.
BAŞKANLIK SİSTEMİ KURUMLARI TAHRİP ETTİ
Kılıçdaroğlu'nun açıklamalarından öne çıkanlar şöyle:
“Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ile bürokraside taşlar oynadı, kıymetli birçok kurum kapatıldı. Örneğin Türkiye'nin geleceğini planlayan kurumlardan biri olan Devlet Planlama Teşkilatı kapatıldı. Bürokrasideki bu biçim kurumlar vakit içinde yok edildi. Bu kurumlar, her siyasi otoriteye sağlıklı haberler veren kurumlardı. Merkez Bankası mesela değerli isimler yetiştirdi, buralar daima tahrip edildi. Bu durum olağan ki insanın içini acıtıyor.”
ELEŞTİRMEK TARAFINA TAHLIL TEKLIFLERI SUNDUK
“Daha 2018'in Ağustos ayında Türkiye'nin bunalıma girdiğini aktarmıştım velev iktidarı eleştirmeden bu duruma dikkat çektim. Lakin yaptığım teklifleri dikkate almadılar ve Türkiye bugün bu noktaya geldi. Yerkürede muhalefet partileri iktidara teklifler sunmazlar. Bunu yapan yalnızca Türkiye'deki muhalefet partileridir. Eleştirmek alanına çıkış yolu için tekliflerde bulunduk. Bize mütemadi bu muaheze yapılmıştı. Biz de eleştirmek mekanına tahlil teklifleri sunduk. Siyasi Ahlak Kanunu, devlette israf önlenmesi üzere tekliflerde bulunduk. Dolar bazındaki ihalelerle ilgili başlıklar sunmuştuk. Velev o periyotta Trump'ın, Türkiye'ye vaziyetini da eleştirmişti.”
RÖPORTAJIN TAMAMINI İZLEYEBİLİRSİNİZ:
RAKAMLARIN ERDOĞAN'A GİTTİĞİNE İNANMIYORUM
“Türkiye'de nüfus artıyor gelgelelim ulusal gelir daima ve önemli halde düşüyor. Bu durum; önemli bir bunalım olduğunu gösteriyor. Demek ki; memleket iyi yönetilmiyor. Bu rakamların Erdoğan'ın önünde gittiğini düşünmüyorum. Zira bu rakamları önüne götürecek adam yok. Mevzu ile ilgili devletin liyakatli kişilerinden fikir alınmalı. Kalmadıysa; hususun bilirkişisi bireyler, hususî kesim de dahil birçok insan davet edilip meseleler konuşabilirdi; düşünülebilirdi. Bunların hiçbiri olmadı ve Türkiye Kovid-19'la birlikte bu günlere geldi.”
HAVAALANININ MALİYETİNİ KİMSE BİLMİYOR
“Türkiye bürokraside açıkçası iyi bir ekip vardı. Örneğin Demirel ile Özal devrinde kalkınmayı ve iktisat büyümeyi görüyoruz. Siyaset kurumu; elindeki kaynakları verimli kullanırsa büyüme kaçınılmaz oluyor. Ancak bir sonraki seçim için kullanırsa; oy derdi ile hareket ederse kaybeder. Türkiye'nin ekonomik tarihî sürecinde bunu görüyoruz. Türkiye Cumhuriyeti tarihinde en büyük ekonomik kaynağı kullanan AK Parti devri hükümetleridir. Son 17 yılda, AK Parti hükümetleri devrinde, yekun 2 trilyon 346 milyar dolar kaynak kullanıldı. 17 yılda, 79 yılda kullanılan kaynağın 3 katını kullandılar. Bu kaynakla bir Atatürk Barajı ya da Keban Barajı mı yapıldı? Bizim bu kaynağın nereye gittiğini sorgulamamız lazım. Bu kaynağı ne muhalefet ne gazeteci ne de AK Parti milletvekilleri biliyor. En büyük derdimiz şeffaflığın olmaması. Yapılan en büyük havalimanının kaça yapıldığını bilmiyorum. Bir milletvekili olarak bunu bilmiyorum. Fakat parasını ödüyorum.”
İNGİLİZ ŞİRKETE VAR LAKIN BİZE YOK
“Yap-işlet-devret modelleri ile ilgili yapılan girişim ile ilgili hiçbir şey bilmiyoruz. Bize haber verilmiyor. Bütçe Planlama Komisyonu'na bütçe geldiğinde, ilgili Bakanlar topu birbirine atıyor. Soru önergeleri veriyoruz; 'Bilgiler bizde değil Vali'ye sorun' diyorlar. Kent hastaneleri ile ilgili bilgiyi; kent hastanelerinin danışmanlığını yapan İngiltere'deki yabancı danışmanlık firmasının internet datalarından çıkardık. Düşünün; İngiltere'nin bildiğini biz bilmiyoruz. Vergimiz vergilerin nereye gittiğini bilmiyoruz.”
“Bizim bildiğimiz bütçe dışında bir de Türkiye Varlık Fonu var. Türkiye Varlık Fonu hakkında hiçbir şey bilmiyoruz. CHP olarak Türkiye Varlık Fonu üzere bütçe dışı yapıları kamulaştıracağız. Örneğin 100 liralık bir iş; 1000 liraya yapılmış. Bu nedenle bu rakamları açıklamıyorlar. Maliyetler çok şişiriliyor ve bunlar üzerinden Hazine'den para alınıyor. Saklı olmasının tek nedeni; maliyetlerin şişirilmesi. Devlette savurganlık oldu. Evvelce Bakanlık binaları kiralık değildi, artık Bakanlık binaları kiralık. Bunlar israftır; günahtır. İsrafla ilgili teklif sundum; zira vatandaşın parasını harcıyorsunuz. İsraf hem ahlaki hem diyaneti açıdan günah. İsrafa son verilmeli.”
KANUN TEKLİFLERİ YASA DIŞI HAZIRLANIYOR
“Kanun teklifleri yasa dışı hazırlanıyor; milletvekilleri bilmedikleri kanun teklifini savunmak zorunda kalıyor. Burada milletvekillerine kızmıyorum; sisteme kızıyorum. Bütçeyi bile milletvekilleri savunamıyorlar. Evvelce bürokratlar kanun teklifi üzerinde çalışırlardı, sonra da ilgili bakanlıklar üzerinde çalışırdı. Daha sonra Bakanlar Kurulu'na sunulur ve Bakanlar Şurası tartıştıktan sonra kanun teklifi Meclis'e sunulur ve savunulurdu. Artık bu tertip külliyen değişti; yeni sistem bilgiyi ve hesap verebilirliği ortadan kaldırdı.”
ESNAFA BANKLARIN YOLUNU GÖSTERDİLER
“Türkiye'de hepimizin canını acıtan nokta; her şeyi yok sayan bir sistem geldi. Bütçe yok sayıldı, rakamlar açıklanmıyor. Bugün tablo can yakıcı. Buhranı en derinden yaşayan maatteessüf şu an esnaf. Ki esnaf günlük kazanan kişilerdi. Meskende oturttular lakin gelirleri yok. Bu periyotta esnafa bankaların yolunu gösterdiler. Esnaflar için af önerisi önerdik; 3 ay boyunca esnafa taban fiyat ödenmeliydi. Devlet, yerkürede pandemi sürecinde karşılıksız destek veren kurum oldu ama Türkiye'de borç veren kurum haline geldi. Bütün devletler sanayicisine, esnafına destek olurken, biz IBAN verdik. Bu durum iktisatta geldiğimiz noktayı gösteriyor.”
BUHRAN SİYASETİ TEKRAR YAPILANDIRACAK
“Seçmen kitlesi; 2008'deki buhranı yeni yeni hissetmeye başladı. Hükümetin önünde önemli bir borç yükü var. 83 milyon; Londra'daki tefecilere borç ödüyor. Bu durum halk daha iliklerine kadar hissedecek. Yıllarca tıpkı partiye gönül veren beşerler; bunalımı daha da derin hissedip onların çözemediklerini gördükçe tercihlerini değiştirecek. AK Parti'den kitleler halinde kopmalar olabilir. Siyaseti tekrar yapılanacağını düşünüyorum. Yeni partiler kurulmasının nedeni; var olan partinin yanlışlarından kaynaklanıyor. Bunlar olması gereken hadiselerdi. Yeni partiler siyasete seviye kazandıracak. Türkiye'de önemli bir demokrasi derdi var; bu durumda yabancı kapital de memlekete gelmiyor. Örneğin yerküredeki finans merkezi Türkiye'deki durum çok farkında.”
MİLLİYİZ DİYORLAR İÇ BORCU DOLARLA YAPIYORLAR
“Merkez Bankası'nın rezervleri eksi. Karşılıksız parası basıyor. Swap ittifaklarına bu nedenle muhtaçlık duyurdu. Katar'a yaptıkları yardımı kimseye yapmadılar. Bir kuruş vermeden Tank Palet Fabrikası'nı verdiler. Swap ittifakları da buna karşılık yapılmıştır. Bu muahedenin da detaylarını bilmiyoruz. Bunlar yerli ve ulusaldı değil mi? Bunlar kendi paralarına güvenmiyor. İç borçlanmayı bile dolarla yapıyorlar. TL muteber para değil; o denli görünüyor. Bütün ittifaklar ve borçlar dolar üzerinden gerçekleşiyor. Hem vatandaş hem hükümet Türk Lirası'na güvenmiyor.
DEVA HUKUK VE ÜRETİM
“Zamanında ekonomiyi iyi yürütebilselerdi; bu duruma gelmezdik. Hiçbir hengam karamsarlığa kapılmadım. Türkiye aslında kısa müddette ayağa kalkabilir. Öncelikle demokrasi ve hukukun üstünlüğü sorunu giderilmeli. Bu mevzu ile alakalı 4 ayaklı bir teklifimiz var bizim. Evvel demokrasi ve hukukun üstünlüğü. İkincisi; Türkiye'de bir üretim seferberliği başlatılmalı. Türkiye'ye yem ithal eden bir memleket haline geldi. İthal ettiğimiz her şeyi aslında biz üretiyoruz. Neden likit yağ üretmiyoruz? Üretim hayatın her ortamında olmalı; üniversiteler, sanatkarlar da üretmeli. Türk serilerin yerkürenin her tarafına satılıyor mesela. Stratejimizi üçüncü ayağı; içtimaî devlet anlayışı. Bu süreçte birisi şu söyledi: Saray'da oturan benden nasıl kira istiyor? Kişiler bunu soruyor. Yoksulluğu bitiren değil mütemadi üreten bir anlayış var. Genç nüfus Türkiye'nin en büyük zenginliği. Gençleri kıymetlendirmemiz gerekirdi ama artık gençler yurt dışına gitmeye çalışıyor.
“Türkiye'de güçlü bir memlekettir. Hukuk kuralları işlerse; gidip birilerine başvurmaya gerek yok. Zira Türkiye'de nemalar eksi kıymetlerde. Demokrasi aksadığı için ve hukuk üstünlüğü yok sayıldığı için memlekete yabancı anamal gelmiyor. IMF ile bağlantılar düzeltilmeli. IMF'ye muhtaç değilse; o vakit neden IMF'de 5 milyonunu tutuyorsun?”
DEVLETTE ÖNEMLI BİR İSRAF VAR
“En son 'buhrandan çıkış' daveti yaptık. Bu pandemi devrinde intiharlar, bayana yönelik şiddet, işsizlik arttı. Bütçe açıkları inanılmaz boyutlara ulaştı. 16 hususta bu çıkışı açıkladım. Kamuda israfa son verildiği duyurulmalı. Örneğin önemli bir otomobil saltanatı vardı. En son model ve en lüks araçlar kullanılıyor. Erdoğan'ın mesela 13 uçağı var. Milletten tasarruf istiyorsan; sen de tasarruf yapacaksın. Tıpkı kişinin altında birkaç araç olduğunu biliyorum. Bir kişi 4 maaş alıyor, en çok idare konseylerine atanları görüyoruz.”
SAYIŞTAY İŞLEVSİZ HALE GETİRİLDİ
“Sayıştay işlevsiz hale getirildi, Türkiye'deki israfı görmek için Sayıştay raporlarına bakmak ehil. Devlet, vatandaşına yeni bir başlangıç yaptığını duyurulmalı. Yeni bir bütçe ve orta vadeli bir program yapılmalı. Bu bütçe bitti, yeni bütçe hazırlanıp parlamentoya getirilmeli. Yeni merkez ve lokal istikrarı kurulmalı. Bu yardım sürecinde yaşananları biliyoruz. Belediyelerimize talimat verdik, asla partili olarak ayrım yapmadılar. Mahallî idareler ekonomik olarak güçlendirilmeli. Kimi vergiler mahallî idarelere devredilmeli.”
“Liyakat çok kıymetli, evvelce herkes liyakata nazaran yükseldi. Bu sistemle müsteşarlıklar bitirildi. Müsteşarlık kıymetli bir mekanizmaydı. Bu bireyler, mütemadi Bakan'la muhabere halinde olurlar. Bakan'ı mütemadi bilgilendirirdi. Tıpkı hengamda müsteşarlar, bürokratlarını da korurlardı. Devlete liyakatsiz bir takım geldi, şu an Türkiye'yi liyakatsiz bir takım yönetiyor.”
PARTİLER DEVLET OLMA EFORUNU BIRAKMALI
“Artık yerkürede toplumsal devlet gereksinimini gördü, devletin vatandaşa koşulsuz destek vereceği bir anlayış olmalı. Bunun için demokrasi kural. Marks'ın 'Dünyanın bütün emekçileri birleşin' kelamını ben çevirerek diyorum ki; Yerkürenin bütün demokratları birleşin. Presçi idarelerden yerkürenin kurtulması lazım. Demokrasinin olduğu bölgede ama sıkıntılar ve mütalaalar aktarılır. Siyasi partiler, devlet olma anlayışından vazgeçmeli. Siyasi partiler devlet olma uğraşından vazgeçmeli.”
VARLIK FONU MURAKABEYE AÇILMALI
“Türkiye Varlık Fonu, Parlamento’nun ve Sayıştay'ın murakabesine açılmalı. Karşı değiliz ancak denetlenmeli. Sağlıklı, tutarlı bir murakabeye açılmalı. Ara ara parlamentoya Türkiye Varlık Fonu ile ilgili malumatlar verilmeli. Gelip direk kapatacağız demiyoruz; Varlık Fonu'nun evvel kamuya açacağız. Varlık Fonu ile birlikte kamu kaynaklarını bütçe dahil edeceğiz.”
AÇIKÇASI DENİZ BİTMİŞ DURUMDA
“Liyakati yok ederseniz; devleti yok ederseniz. Benim en çok korktuğum nokta o. Temel sıkıntımız; bütün kararları tek bir kişi veriyor… Devlet istişare ile yönetilmeli. Şayet bu türlü giderse durumumuz daha istenilmeyen olacak. Açıkçası deniz bitmiş durumda. Türkiye dış borçlarla yönetilemez. Yerkürede bu türlü bir sistem yok. Bu türlü bir Türk modeli (Başkanlık sistemi) de yok. Selçuklu'dan Osmanlı'ya kadar tarihte bu türlü bir sistem olmadı. Türkiye, bu sistemle bir felakete sürükleniyor. Parlamento vesayet altında, 15 Temmuz'da sivil darbe oldu. Parlamentonun vesayet altında olduğunu ben her ortam söylüyorum. Ancak önümüzdeki süreçten ümitsiz değilim. Tüm siyasi partiler pres altında olmadan faaliyette bulunacak. O yüzden yeni bir anayasa yapılmalı. Ben inanıyorum Avrupa devletlerindeki üzere demokratik bir anayasa yapacağımıza.”
‘Planlama’yı kapatırsan Özallar da yetişmez
Turgut Özal’la birlikte çalışırken yaşadıklarını da anlatan Kılıçdaroğlu “Bir içtimada verdiğiniz rakam yanlış dedi. Donduk kaldık. O vakit bilgisayar yok. Derhal her veriyi çıkaramıyorsunuz. Tek tek hesapladı. Şaşırdık. İşte Özal bu türlü bir devlet adamıydı. Devlet Planlama’da yetişmişti. Her şeye hakimdi. DPT’yi kapatırsanız Özallar yetişmez. “Müsteşar olmak için 12 yıl bekleyecek miyim” deniyor. Evet beklenecek” dedi.
Karar