'2 Temmuz 1993 Sivas Madımak Oteli'nde ne oldu?', 'Madımak Katliamı nedir?', 'Sivas Katliamı'nı kimler yaptı?' sorularının cevaplarına sayfamızda mahal verdik. 1993 yılında Sivas'taki Madımak Katliamı'nda öldürülenler her yıl olduğu üzere bugün de Türkiye'nin farklı mekanlarında düzenlenen hareket ve etkinliklerle anılıyor. Toplumsal medya kullanıcıları, #unutMADIMAKlımda etiketi altında görüşlerini lisana getirerek anmalara katılıyor. İşte detaylar…
SİVAS MADIMAK KATLİAMI NEDİR? 12 TEMMUZ 1993'TE NE OLDU?
Pir Sultan Abdal Şenlikleri kapsamında, aralarında pek çok aydın, sanatçı ve fikir kişisi bulunan küme, devrin Sivas Valisi Ahmet Karabilgin'in hususî davetlisi olarak dört gün sürecek Pir Sultan Abdal Şenlikleri için bu kente gitti. 1 Temmuz'da şenliğin açılışında konuşanlardan biri de müellif Aziz Nesin'di. Behçet Aysan, Metin Altıok, Uğur Kaynar, Hasret Gültekin, Nesimi Çimen, Asım Bezirci de kente gidenler arasındaydı. 33 kişinin en yaşlısı 66 yaşındaki Asım Bezirci, en genci ise folklor gösterisi için Sivas'a giden 12 yaşındaki Koray Kaya'ydı. Hollanda vatandaşı Carina Cuanna Thedora Thuys katliamın tek yabancı kurbanıydı.
Katliamdan iki gün evvel kentte bir bildiri dağıtılmıştı. Bildiride Aziz Nesin'in o sırada başyazarı olduğu Aydınlık gazetesinde yayımlanan Salman Rüşdi'nin 'Şeytan Ayetleri' kitabından bahsedilmiş, Nesin amaç gösterilmişti.
Bildiride periyodun Sivas Valisi Ahmet Karabilgin'in şenliklere konut sahipliği yapması eleştirilmiş, Nesin için “Şehirde adeta Müslümanlarla alay edercesine gezebilmektedir” tabiri kullanılmıştı.
MADIMAK HADISESI NASIL BAŞLADI?
2 Temmuz 1993 günü cuma namazının akabinde aktifliklerin yapıldığı kültür merkezinin önüne bir yürüyüş başladı.
“Sivas laiklere mezar olacak” atılan sloganlardan biriydi. Saldırgan kümenin bir kısmı yeni dikilen “Halk Ozanları” heykelini yıkıp, mekanda sürüklerken; bir kısmı Valilik önünde Ahmet Karabilgin'i protesto etti.
Valinin katliam sonrası İçişleri Bakanlığı'na gönderdiği rapora nazaran, saldırganların sayısı her saat artıyordu. Yeniden tıpkı rapora nazaran, akşam saat 18.00'de Madımak Oteli'nin önünde o ana kadar hiçbir aşamada dağıtılmamış 15 bin kişi vardı. Otel önündeki araçlar ve sürüklenen heykel ateşe verildi, otelin camları kırıldı.
Yaklaşık 2 saat sonra otel ateşe verildi, saldırgan kalabalık sloganlarına devam etti.
Madımak Oteli'nin önünden çekim yapan İhlas Haber Ajansı'nın manzaralarında otelin etrafını kuşatanların sloganları yanında lafları de duyuluyordu. Biri otelin 1. katına çıkan saldırgana “Lan yakın” diye seslenirken, bir gayrısı birinci alevin görünmesiyle “Cehennem ateşi işte” diye sesleniyordu.
Kente davet edilen takviye kuvvetler ise vaktinde gelmedi yahut gelenler ehliyetsizdi. 35 kişi otelde hayatını kaybetti.
SİVAS KATLİAMI'NI KİMLER YAPTI?
Katliamın yaşandığı gün haber ajansları ve televizyon kanallarının kaydettiği imajlarda, cuma namazı kıldıktan sonra camiden çıkan kişilerin ellerinde benzin bidonlarıyla, Alevi sanatçı ve fikir kişilerinin kaldığı Madımak Oteli'ne gittiği görülüyor. Imajlardaki seslerde, “İçeri girin yakın”, “Yakacaksın bunları böyle” üzere kelamları net bir biçimde duyuluyor.
Hücum düzenleyenlerin radikal diyanetçi vatandaşlar olduğunu söylemek mümkün. Çünkü, Pir Sultan Abdal Şenlikleri münasebetiyle kente gelen Alevi sanatçı ve aydınlar için, kente sokulmaması istikametinde evvelce çeşitli bildiri ve broşürler dağıtıldığı biliniyor. Kelam konusu sanatçı ve fikir kişilerinin istenmemesinin nedeni ise, 'dinsiz'likle itham edilmeleri ve İslam diniyle ilgili birtakım metinleri ve söylemleri.
SIYASALLARIN REAKSIYONU NE OLDU?
Turgut Özal'ın vefatından sonra Cumhurbaşkanı seçilen Süleyman Demirel'in yanına DYP Umumi Yöneticisi seçilen ve Başbakan olan Tansu Çiller hizmeti devralalı şimdi bir hafta olmuştu.
Çiller'in Madımak Oteli'nde yaşananların akabinde söylediği laflar tartışma yaratacaktı: “Çok şükür, otel dışındaki halkımız bir zarar görmemiştir.”
Periyodun Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel ise hadisenin münferit olduğunu ve “Alevi-Sünni çatışmasına dönüşmemiş olmasını” vurguluyordu: “Olay münferittir. Ağır tahrik var. Bu tahrik sonucu halk galeyana gelmiş… Güvenlik kuvvetleri ellerinden geleni yapmışlardır… Karşılıklı kümeler arasında çatışma yoktur. Bir otelin yakılmasından ötürü can kaybı vardır.”
İçişleri Bakanı Mehmet Gazioğlu ise Aziz Nesin'i amaç gösterdi: “Aziz Nesin'in halkın inançlarına karşı bilinen tahrikleriyle halk galeyana gelerek reaksiyon göstermiştir.” Aziz Nesin, ilerleyen günlerde Gazioğlu'nun 'yalancılıkla' suçladı.
Koalisyon ortağı SHP'nin eski umumî yöneticisi, devrin başbakan yardımcısı Erdal İnönü, vakalar sırasında Aziz Nesin'le telefonla görüşerek “En kısa devranda takviye güç gönderileceğini, kimsenin kılına dahi zarar gelmeden kurtarılacağını” söyledi. İnönü, katliamın akabinde SHP'ye ve kendisine yönelik tenkitlere, “Ne yapayım, yetkim yoktu” yanıtını verdi.
TEMEL KARAMOLLAOĞLU VAKALARDA MEKAN ALDI MI?
Madımak Oteli'nden sağ kurtulan Aziz Nesin, Sivas Belediye Yöneticisi Temel Karamollaoğlu'nu “Gazanız mübarek olsun” diye bağırarak saldırgan kümesi kışkırtmakla suçladı.
Karamollaoğlu'nun ilerleyen yıllarda, baştan itibaren hadiseleri yatıştırmaya çalıştığını ve ölümlere çok üzüldüğünü söylemekle birlikte vakaları katliam olarak nitelememesi ve oteldekilerin pencereleri açmamalarını vurgulaması tartışma yarattı.
Karamolaoğlu, 24 Haziran 2018 seçimleri öncesinde Artı TV'de katıldığı programda Sivas'la ilgili bir soru üzerinde şunları söyleyecekti:
“Katliam olarak vasıflandırmadım. Bu üzücü bir hadisedir. Bu, sahiden çok acı olarak tanım edilir. Lakin; katliam demek kasıtlı olarak ben bu kişileri öldürmek için şunu yaptım denirse olur. Onun ismi katliam olur. Lakin orada bir hadise meydana gelmiş; oteldeki perdeler yakılmış, otomobiller yakılmış.. Gerisinde da ateş bacayı sarmış. İçerideki beşerler da benim hala anlayamadığım, pencereleri açmadıklarından ötürü beşerler ölmüş.”
DAVA SÜRECİNDE NELER YAŞANDI?
Çeşitli duruşmalarda başlatılan soruşturmalar o periyot kapatılmamış olan Devlet Güvenlik Mahkemesi'nde (DGM) son buldu. Duruşma ise hizmetsizlik kararı vererek belgeyi Yargıtay'a gönderdi. Yargıtay ise evraka bakması gereken tarafın Ankara DGM olduğuna karar vererek belgeyi geri gönderdi.
Ankara 1 Nolu DGM'ye sunulan iddianamede hadiselerin nedeni, 'şenliklere katılanlar' olarak gösterildi, Aziz Nesin'in varlığı 'eylemin hazırlayıcı sebepleri' arasında sayıldı.
İddianamede şu tabirler mahal alıyordu:
“Hele hele Aziz Nesin'in İslam Dini'ne karşı tavır ve davranışları ve açıklamaları, gizli bir salonda düzenlenen içtimada terör örgütü militanları için hürmet duruşunda bulunulması, fiilin hazırlayıcı nedenleri arasında sayılabilir.”
DGM Başsavcısı Nusret Demiral dava şimdi sonuçlanmadan, “Olayda örgüt yok, tahrik var” açıklaması yaptı. Görülen davanın karar metninde de buna koşut bir yaklaşım göze çarpmıştı. Gerekçeli kararda Aziz Nesin vurgusu vardı:
“…Sivas hadiselerinin devlete ve laik tertibe yönelik olmadığı, Aziz Nesin'in Şeytan Ayetleri kitabını yayınlamasına duyulan öfke, kin ve nefretin oluşturduğu tahrik sonucu ve Aziz Nesin'e yönelik bir fiil olduğu, kast edilen Aziz Nesin olmasına karşın gayede sapma sonucu 37 suçsuz insanın vefatı ile sonuçlanan bu olayların…”
Kararla birlikte 22 sanık hakkında 15'er yıl, 3 sanık hakkında 10'ar yıl, 54 sanık hakkında 3'er yıl, 6 sanık hakkında 2'şer yıl mahpus cezası, 37 sanık hakkında da beraat kararı verildi. Ama bu karar temyiz edildi.
Uzun süren hukuk süreci 2001 yılında sonuçlandı. Yargıtay 9. Ceza Dairesi'nin onadığı karar uyarınca, Cumhuriyete karşı örgütlü kalkışma teşebbüsünde bulunan sanıklardan 33'ü vefat cezası aldı; dördü 20 yıl, biri 15 yıl mahpus cezasına çarptırıldı.
SANIKLARIN AVUKATI MEVLÜT UYSAL PİŞMAN OLDU MU?
Eski İstanbul Büyükşehir Belediye Lideri Mevlüt Uysal'a, 2017 yılındaSivas'ta yaşanan Madımak katliamında sanıkların avukatı olduğu için pişman olup olmadığı soruldu. Davalara bakmaktan pişman olmadığını lakin şu anki tespitlerinin o dönemkilerden farklı olduğunu söz eden Uysal, “Sivas hadiseleri halkın birbirine yaptığı bir şey değil. Orada can verenler de, mahpus yatıp bedel ödeyenler de mağdur diye bakıyorum. Nasıl ki, oradaki vatandaş teğe bir oraya yakma niyetiyle gitmediyse, bedel ödeyenler de bu türlü bir niyetle oraya gitmedi. Maatteessüf, şahsen avukatlığını yaptığım vatandaş, hiç orada bulunmamasına karşın idam cezasına çarptırıldı. Ayakkabıcılık yapıp, İstanbul’a ayakkabı almaya gelen bir vatandaş idam cezasına çarptırıldı. Bakışım o. Türkiye bu vakaları çok yaşadı. İnşallah, şimdiden sonra bu cins hadiseleri yaşamayız.O süreçte biz bir halde şuna inanıyorduk. Hiç kusuru olmayan, temiz olan, orada muhafazakar olan kısmın üzerine bir şey yıkılmaya çalışılıyor” tabirlerini kullandı.
MADIMAK DAVASI NEDEN KAPATILDI?
Süren davalar, temyizler, müdahil avukatların talepleri yıllarca devam etti. Sivas Katliamı Davası 20 yılın akabinde 13 Mart 2012'de duruşmanın davayı vakit aşımı nedeniyle düşürmesiyle kapandı.
Aralarında katliamda yakınlarını kaybedenlerin aileleri başta olmak üzere, sivil topluluk kuruluşları ve partiler “insanlık hatalarında vakit aşımının kaldırılmasını” talep etti fakat talepleri bir karşılık bulmadı.
Duruşma Lideri, “İnsanlık hatasında vakit aşımı olmaz ancak bu cürmü işleyenler kamu hizmetlisi değil sivil oldukları için davanın düşmesine karar verilmiştir” dedi.
Karar üzerine periyodun başbakanı, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, “Milletimiz için, memleketimiz için güzel olsun. Yıllar yılı içerde olan vatandaş, içlerinde kaçak olanlar vardı” dedi. Erdoğan kararı başkaca, “İdam kalktığı için 33 kişi ağırlaştırılmış müebbet mahpusa mahkum oldu. Bunlar daima gözden kaçıyor. Maksat saptırılıyor” diyerek yorumladı.
Erdoğan ayrıyeten Sivas davasında mağdurlar olduğunu söyleyerek, “Sivas'a birçok gidişimde babalarının haksız mekana, rastgele bir taksiratı olmadığı halde idama mahkum edildiği için ağlayan 15, 18, 19 yaşında kızlar var. Bunları göz gerisi etmek suretiyle tek tarafa siyasi bir servis yapmayı sahih bulmuyorum. Gidip Ankara Adalet Sarayı'nın önünde şov yapmak suretiyle muayyen bir ideolojinin borazanlığını yapmanın akıllıca olduğuna inanmıyorum” diye konuştu.
KATLİAMIN YAŞANDIĞI MADIMAK OTELİ'NE NE OLDU?
Pir Sultan Abdal Kültür Derneği üzere Alevi örgütleri başta olmak üzere, her yıl hadiselerle ilgili anma programı düzenleyen kurumlar, otelin 'Utanç Müzesi' olmasını talep ediyor.
Lakin bu talep bugüne kadar hükümetler tarafından kabul edilmedi. Katliamı takip eden yıllarda otelin girişinde bir kebap lokantası açıldı. Bu, mağdur yakınlarının yansısına neden oldu. Lokanta, yansılar akabinde 2009 yılında taşındı. Otel ise kamulaştırıldı, yenilendi ve 2011'de Bilim ve Kültür Merkezi olarak tasarrufa açıldı.
Merkezdeki anı bucağına, hadiselerde ölen 33 aydın, iki otel hizmetlisi yanında iki göstericisininde ismi yazıldı. Listede iki göstericinin de isminin yan alması, katliam mağduru ailelerin yansısını çekti.
Sivas anmalarını düzenleyen kurumlar mahsusen her yıl 2 Temmuz'da 'Utanç Müzesi' taleplerini yineliyor.
SİVAS KATLİAMI'NDA KİMLER ÖLDÜ VE KİMLER HAYATTA KALDI?
SİVAS KATLİAMI'NDA YANARAK ÖLEN HOLLANDALI CARINA CUANNA KİMDİR?
Karar
