Irak Petrol Bakanı Hayyan Abdulgani’nin, Irak Petrol Pazarlama Şirketi (SOMO) aracılığıyla Ceyhan Limanı üzerinden petrol ihracatına yine başlanacağını duyurmasının akabinde, Irak-Türkiye petrol boru sınırının tekrar faaliyete geçmesine bir adım daha yaklaşıldı.
Abdulgani, 28 Şubat’ta yaptığı açıklamada SOMO aracılığıyla Ceyhan Limanı üzerinden petrol ihracatına başlanacağını açıkladı. Birinci etapta günlük 185 bin varil olarak başlayacak ihracatın, federal bütçede öngörülen kapasiteye ulaşana kadar kademeli olarak artırılacağını belirtti.
Böylece, Bağdat ve Erbil idareleri ortasındaki uyuşmazlık nedeniyle 25 Mart 2023’te durdurulan petrol akışının, yaklaşık 2 yıl sonra yine başlayabileceği konusu gündeme geldi.
IKBY İLE MUAHEDE SÜRECİ
Irak Meclisi, 2 Şubat’ta Irak Kürt Bölgesel İdaresi’nde (IKBY) faaliyet gösteren memleketler arası petrol şirketlerinin üretim maliyetlerini sübvanse etmeye yönelik bütçe yasasında değişiklikleri onaylayarak, bölgede çıkarılan petrolün taşınma maliyetini varil başına 16 dolar olarak belirledi.
Bu adım, Türkiye’ye petrol ihracatının yine başlaması için kritik bir gelişme olarak değerlendirildi.
Ardından Irak Petrol Bakanı Abdulgani, 4 Şubat’ta yaptığı açıklamada, IKBY petrolünün SOMO’ya teslim edileceğini ve ihracatın Ceyhan Limanı üzerinden gerçekleştirilmesi için Türkiye ile gerekli prosedürlerin yürütüldüğünü duyurdu.
Abdulgani 17 Şubat’ta ise ihracatın bir hafta içinde tekrar başlayacağını belirtti. Tıpkı gün IKBY Doğal Kaynaklar Bakanı Vekili Kemal Muhammed de sürecin marta kadar tamamlanabileceğini tabir etti.
Irak Petrol Bakanlığı, 22 Şubat’ta ihracatın yine başlatılmasına yönelik prosedürlerin tamamlandığını açıkladı ve IKBY yetkililerinden, üretilen petrolün Irak-Türkiye boru çizgisi ve Ceyhan Limanı üzerinden ihracatı için SOMO’ya devredilmesini talep etti.
Ardından IKBY hükümeti, 23 Şubat’ta petrol ihracatının yine başlatılması konusunda Irak ile muahedeye varıldığını duyurdu. Tarafların petrol boru çizgisinin incelenmesi için ortak bir teknik grup kurduğu belirtildi. 25 Şubat’ta ise Irak Petrol Bakanı Abdulgani, boru hattının ihracata hazır olduğunu ve iki gün içinde sevkiyatın başlamasının beklendiğini açıkladı.
IKBY üzerinden yapılan petrol ihracatı için bütçe yasasında belirlenen ölçünün günlük 300 ila 325 bin varil olduğunu kaydeden Abdulgani, bunun bir kısmının iç tüketim için kullanılacağını, geri kalanının ise ihraç edileceğini belirtti.
ABD VE RUSYA SÜRECE DAYANAK VERİYOR
ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio ile Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani, 26 Şubat’ta yaptıkları telefon görüşmesinde Irak-Türkiye petrol boru sınırının yine açılması için “hızlıca çalışılması” konusunda mutabakata vardı.
IKBY Başkanı Neçirvan Barzani, 26 Şubat’ta yaptığı açıklamada, bölgedeki petrolün Ceyhan Limanı üzerinden yakında tekrar ihraç edilmesini beklediklerini söyledi. Sürecin önündeki tek pürüzün şirketlerin finansmanı üzere teknik sorunlar olduğunu belirten Barzani, ABD’nin bu hususta destekleyici ve teşvik edici bir rol üstlendiğini vurguladı.
Barzani, ABD’nin Irak ve IKBY’nin temel ortağı olduğunu tabir ederek, süreçte Amerikalı ve Rus şirketlerin de etkin rol oynadığını söyledi.
KESİNTİ YAKLAŞIK 20 MİLYAR DOLAR KAYIP YARATTI
Bağdat ve Erbil idareleri ortasındaki uyuşmazlık nedeniyle Irak’tan Türkiye’ye petrol ihracatının durması, bölgede yaklaşık 20 milyar dolarlık ziyana yol açtı.
IKBY Başbakanı Mesrur Barzani, Ağustos 2023’te X platformundan yaptığı açıklamada, Güç ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar ile Erbil’de gerçekleştirdikleri görüşmede, petrol ihracatının Ceyhan üzerinden tekrar başlatılmasının ehemmiyetine dair mutabakata vardıklarını duyurmuştu.
Bayraktar ise Nisan 2024’te yaptığı açıklamada, Irak-Türkiye boru çizgisindeki sıkıntılardan Türkiye’nin sorumlu olmadığını vurgulamış, çizginin 4 Ekim 2023 prestijiyle çalışmaya hazır olduğunu fakat Erbil ve Bağdat ortasındaki uyuşmazlıkların süreci olumsuz etkilediğini belirtmişti.
Türkiye’ye petrol akışının yine başlaması durumunda Ankara-Bağdat münasebetlerinin güzelleşmesine katkı sunması bekleniyor.
YÖNELİK ATILAN ADIMDA TRUMP İDARESİ ETKİLİ
Washington Arap Körfez Ülkeleri Enstitüsü Konuk Öğretim Üyesi Kate Dourian, AA muhabirine hususa ait yaptığı değerlendirmede, IKBY bölgesinde faaliyet gösteren yabancı şirketlerin petrolü SOMO’ya devretmeyi istemeyebileceğini söyledi.
Dourian, bu sebeple birden fazla değişkenin hesaba katılması gerektiğini tabir ederek, “Bu durum Bağdat’ın tek seçeneğinin Kerkük ve Kar Group tarafından işletilen Khurmala alanından kendi petrolünü ihraç etmek olduğu manasına geliyor. Öbür taraftan yaklaşık 2 yıldır devre dışı olan boru çizgisinin teknik durumu da bir öbür belirsizlik olarak öne çıkıyor.” dedi.
İhracatın tekrar başlaması durumunda global arz istikrarlarının fazla etkilenmeyeceğini belirten Dourian, şunları kaydetti:
“Petrol ihracatını yine başlatmaya yönelik adımın ABD Başkanı Donald Trump’tan gelen baskıya cevap olarak gerçekleştiği kanaatindeyim. Aslında baskı direkt Trump’tan değil, Trump idaresinden geliyor. Daha evvel Washington idaresinin, Irak’ın kuzey bölgesindeki petrolün ihracatının sürdürülmesi gerektiğini aksi taktirde ülkenin İran’a yönelik ‘maksimum baskı’ siyasetinin bir kesimi olarak ABD yaptırımlarıyla karşı karşıya kalacağını söylediği belirtilmişti. Öte yandan, ihracatın yine başlaması durumunda global arz istikrarlarının fazla etkileneceğini düşünmüyorum zira Irak, OPEC+ kotasına ahenk sağlamak için federal denetim altındaki güney alanlarındaki üretimini kısmak zorunda kalacak.”
