döviz rezervlerinin iki yıla yakın müddette eritilmesinde ‘dolara kontrol’ münasebet gösterildi. Lakin eforlara rağmen kur frenlenemedi. Uzmanların ikazlarına karşın rezervler tüketilene kadar ısrarla satış formülü uygulandı.
Kusurlu siyaset, dövize en çok muhtaçlık duyulan periyotta yabancı yatırımcının çıkışına da taban oluşturdu. ‘Neden ihale açılmadı, kime kaça satıldı? Kimler faydalandı?’ sorularının karşılığı ise havada kaldı.
ŞEFFAFLIK YOK, MERKEZ’İN SİTESİNDEKİ SON SATIŞ 7 YIL EVVEL
Siyasetle birlikte süreçlerin yapıldığı devirde Merkez’in dümeninde bulunan eski Lider Murat Uysal ve yardımcısı Emrah Şener ile öbür bürokratların sorumluluğu öne çıktı.
Ekonomist Uğur Gürses “Hem Albayrak hem de eski MB’nin eski liderleri bilgilerin üstünü örttü” reaksiyonunu gösterdi. ‘İşlemler şeffaf’ argümanlarına karşı çıkan Gelecek Partili Kerim Rota “MB’nin sitesinde son döviz müdahalesinin 2014’te olduğu yazıyor” dedi.
128 MİLYARIN ŞAHİTLERİ KONUŞSUN
Merkez Bankası’nın 128 milyar dolarlık rezerv satışının sorumluları aranıyor. Hükümet kanadı rezervlerin dalgalı kuru dengelemek için kullanıldığını açıkladı. Muhalefet ise bu harcamanın hangi kurallarda nasıl, kimlere, kimler tarafından ve en değerlisi rekorlar kıran kuru etkilemediği için sorumlusunun kim olduğunu sordu? Şeffaflık arayan birçok ekonomist ve siyasetçi de ayrıntı verilmemesinden şikayetçi.
periyodunda eridiği tartışılan Merkez Bankası döviz rezervlerinde nabız yine yükseldi. İktisatta idare değişikliğinden sonra TL tarafında toparlanama görülürken, kuru tutmak için harcanan 128 milyar dolarlık rezerv ve eski bakan Albayrak’ın bağlantısı büsbütün kesmesi dikkat çekti.
Bakanlığı devrinde yeniden eski Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Lideri Murat Uysal ile birlikte harcanan rezervlerin piyasaları ve TL’yi hiç de etkilemediği görüldü. Büyük bir kesim ise Uysal devrinde yapılan bu harcama ile ilgili açıklama bekliyor. Tıpkı vakitte Merkez Bankası Lider Yardımcısı Emrah Şener’in de dikkat çeken isimlerden biri olduğu tez ediliyor.
Süreçlerden sorumlu olan üst bürokratların, neden açığı gizlediği ve ziyan oluşacağını bile bile talimatlara şerh koymadığı vurgulandı. İki kritik ismin doyurucu açıklama yapması istikametinde beklenti oluştu. Birçok ekonomist ve politikler 128 milyar dolarlık rezervin akıbetini sorgularken, Hükümet tarafından geçtiğimiz güne kadar hiçbir açıklama yapılmamıştı.
Cumhuriyet Halk Partisi’nin paylaştığı karikatür ve açıklamalardan sonra geçtiğimiz gün, Merkez Bankası rezervlerine yönelik süreçlerin mevzuata uygun bir biçimde yapıldığını söylendi. Açıklamanın devamında ödemeler istikrarının de gözetildiğini rezervlerin diğer kaynaklara transferinin gerçekleşmediği ve buhar olmadığı paylaşıldı.
Yapılan yanılgılarla birlikte durumun saklandığına değinen ekonomistler, art kapı yollarıyla ülkenin döviz rezervlerinin eritildiğini kurlar artmıyormuş manzarası verildiği aktardı.
Ekonomist Uğur Gürses “Kurların istikrarda olduğu imgesi verilmesi, bunların büsbütün şeffaflıktan uzak biçimde yapılması üstüne üstlük ekonomik ünitelerin dalgalı kur rejiminde olduğu, kurların serbestçe oluştuğu izlenimi verilerek yanıltılması basiretli ve gerçek bir iktisat idaresi ile bağdaşan işler değildi” dedi.
İdare değişikliğinin akabinde sorulara hala karşılık bulunamadı. Merkez’in rezervlerine ne oldu? Neden bu türlü bir atılım yapıldı? Rezervlerin eritilmeden alınacak diğer tedbirler yok muydu? Rezervleri elden çıkarmak kimin fikriydi? Telafisi nasıl olacak? 128 milyar dolar nerede? üzere soruların karşılığı hala bulunamadı.
SATIŞA KARŞIN KUR DURMADI
Ekonomist Uğur Gürses “Bu kusurlu kararlar, hane halkı ve şirketlerde rahatsızlık yarattığı üzere, döviz ve altın alımlarını arttırmış, döviz çıkışlarını hızlandırmıştı. Diyelim ki yabancı yatırımcılar likidite tasası ile dövizlerini alıp çıktılar; yerleşikleri kaygılandıran, döviz almaya iten ortamı kim yarattı? Faizleri negatif düzeye kim getirdi?” dedi.
Gürses paylaşımının devamında şunu anlattı: “Merkez Bankası 2018-19’da toplam 122 milyar kar etti. Bunun 106 milyarı döviz süreçlerinden geldi. Bu kar nasıl mı oluştu? Yanlış siyasetlerle kuru patlatıp, kabaca 40 milyar dolarlık döviz fazlasının satılmasıyla oluştu. Kur artışı durmadı.
Ziyan topluma yazıldı. Muvaffakiyet değil. Merkez Bankası’nın karı nereden geliyor? Döviz fazlası varken kuru patlatırsınız; bankanın karı patlar, fakat toplum ziyan görür. En başta enflasyon. Sonra soğan deposu basarsınız.”
KULLANILMAMASI GEREKEN PROSEDÜRLER KULLANILDI
CHP Sözcüsü Faik Öztrak ise Merkez Bankası rezervleri ile ilgili tartışmaya değindi ve ‘90 milyar dolar rezervimiz var’ açıklamasına cevap verdi: “Merkez Bankası rezervi eksi 60 milyar olmuş yani Merkez Bankası’na borç verenler şu borcumu ver dediğinde bizim Merkez Bankası’nda o borcun tamamını ödeyecek paramız yok.
Hani ‘5 cent’e muhtaç olduk’ diyorlar ya, işte o durumdayız. 90 milyar rezervimiz varsa bugün mevduat karşılık oranlarını neden 2 puan birden arttırdınız? Neden bugün ben yüzde 17 ile dünyanın en yüksek 10. faizini ödüyorum?” dedi.
Öztrak konuşmasını şöyle sürdürdü: “Faiz mi enflasyonu belirler enflasyon mu faizi belirler üzere aslında iktisat literatüründe olmayan hangi bağlantının nasıl olduğu belirli olan bir sav yüzünden 128 milyar dolarımız buhar oldu gitti.
Bu 128 milyar dolar nereye gitti? Har vurduk harman savurduk. Bir sefer bu 128 milyar dolar Türkiye’de uygulanan hür döviz kuru çerçevesinde satılmadı. Kullanılmaması gereken art kapı sistemleri kullanıldı. Bundan kim faydalandı bunu görmemiz lazım. Bu makûs idare Türkiye’yi faizle bedelsiz Türk lirası ortasına sıkıştırmıştır.”
UYSAL VE ŞENER’DEN AÇIKLAMA BEKLENİYOR
Merkez Bankası’nın şu anki yapısı nda Lider Naci Ağbal, Murat Çetinkaya, Uğur Namık Küçük, Oğuzhan Özbaş, Emrah Şener isimlerinden oluşuyor. 128 milyar dolarlık rezerv satışında da Emrah Şener lider yardımcılığı vazifesini sürdürüyordu.
Misyon mühleti geçen yıl dolan Şener’in 2 Eylül 2020 tarihli ve 31232 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan karar ile bu tekrar yardımcılık misyonuna getirildi. Eski lider Çetinkaya ve Uysal’ın vazifeden alındığı periyotlarda de yardımcılık vazifesini sürdüren Şener, şu ana kadar hiçbir baskı görmediğini sorulan sorular üzerine cevaplamıştı.
Erdoğan’ın Çetinkaya’yı misyondan aldığı periyotta yaptığı açıklamalar karşısında bağımsız olduklarını savunan Şener, gerçekleşen olayların ardından de ‘ben daha okumadım’ karşılığını vermişti. 128 milyar dolarlık rezervin harcanmasında da lider yardımcısı olarak rolü olan Şener’in de soruları cevaplaması bekleniyor.
DATALAR YENİ DEĞİL SON resmi MÜDAHALE 2014’TE
AKP Sözcüsü Ömer Çelik “Merkez Bankası rezervleri soracak bir şeyiniz içinde olacak yanıtımız var. Saat saat, isim isim nasıl yapılır, herkesin ulaşması pek mümkündür. Aile halinde siyaset yapan kim varsa bunun kınanacak bir durum olduğunu daha söz etmek istiyoruz” dedi.
Bu açıklamaya karşılık Gelecek Partisi Genel Lider Yardımcısı Kerim Rota günlerdir bahsettiği ayrıntısı yine verdi. Rota “Saat saat, isim isim nasıl süreçler yapılmış herkesin buna ulaşması mümkündür demiş. Mümkün değil… Hâlâ TCMB sitesinde son döviz müdahalesinin 2014 yılında olduğu yazıyor. 128 milyar doları sattınız mı satmadınız mı, evvel bir aranızda anlaşsanız” dedi.
KURDAKİ DALGALANMAYI ÖNLEMEK İÇİN KULLANILDI
Cumhurbaşkanı Erdoğan, döviz rezervleriyle ilgili “Rezervler kurdaki dalgalanmayı önlemek için kullanıldı” dedi. Erdoğan, mevzuyla ilgili olarak “Bir müddettir maruz kaldığımız ekonomik tuzaklarla uğraş ederken salgın mazeretiyle yeni bir finansal dalgalanma oluşturmak isteyenlere elimizdeki tüm araçları kullanarak fırsat vermedik.
Kılıçdaroğlu’nun daima sorup durduğu dövizlerin kıymetli bir kısmı işte bu uğraşta kullanılmıştır. Bu sayede kuru ve faizi çok yükseklere taşıyarak toplumsal karışıklık peşinde olanların oyunlarını da bozduk. Birebir vakitte salgının yol açtığı meşakkatleri azaltmak için de emekliden ihracatçıya, esnaftan personele, çiftçiden sanayiciye kadar herkese yönelik çok önemli dayanak paketlerini hayata geçirdik” sözlerini kullandı.
İSMİ BİLE YETTİ DOLAR YİNE 7.20’Yİ GEÇTİ
İktisat idaresindeki değişimden sonra üst üste süratli düşüş yaşayan dolar/TL kuru 7.55 düzeyinden 6.90 düzeyi altına gerileyerek son 7 ayın en düşüğünü görmüştü. Geçtiğimiz haftayı 7 lira düzeyi altında kapatan kur, bu hafta ise yükselişte ve dün 7.20’yi aşarak 4 Şubat sonrası en yüksek düzeye ulaştı.
Merkez Bankası rezervleriyle alevlenen kur, Berat Albayrak’ın isminin geçmesiyle birlikte yine yükseldi. Uzmanlar, dolar/TL’de 7’nin üstündeki hareketlenmenin Cumhurbaşkanı’nın açıklamalarıyla gerçekleştiğini aktardı. Sıkılaştırma adımlarını sürdüren Merkez Bankası, Türk Lirası zarurî karşılık oranlarının her vadede 200 baz puan artırdı.
Resmi Gazete’de yayımlanan karara nazaran, yurt dışı banka mevduatları ve iştirak fonları hariç 1 yıl ve 1 yıldan uzun vadeli mevduat/katılım fonları için mecburî karşılık oranı yüzde 3 olurken, 1 yıla kadar vadeliler için yüzde 4, vadesi 6 aya kadar olanlar için yüzde 6 oldu. Yurt dışı bankaların dahil olduğu mevduat ve iştirak fonlarında ise zarurî karşılık oranları 1 yıla kadar yüzde 8 olurken, 3 yıla kadar vadelilerde yüzde 5,5 oldu.
Karar