Milyonlarca işçiyi yakından ilgilendiren emsal niteliğindeki karar Yargıtay 9. Hukuk Dairesi'nden geldi.
Üniversitenin tıp fakültesi yemekhanesinde taşeron firma bünyesinde çalışan şef garson, yemek ihalesini yeni bir taşeron firmanın almasıyla işten çıkarıldı. İş Mahkemesi'nin yolunu tutan şef garson, işine rastgele bir sebep bildirilmeksizin ve ihbar öneline uyulmaksızın son verildiğini, laflı alarak yemek hizmeti ihalesini yeni bir şirketin aldığını ve bu şirketin kendisiyle çalışmak istemediğini söylediklerini lisana getirdi.
Yeni şirketin eski şirkete ilişkin tüm mutfak ve servis gereçlerini devir aldığını, bu durumun bu iki şirketin aslında birlikte hareket eden ve birbirinin devamı olan, aralarında organik bir bağ olan şirketler olduğunu gösterdiğini öne sürdü. Davacı emekçi, bu iki şirket üzerinde asıl patron statüsünde davalı üniversitenin olduğunu söyledi.
Fazla mesai ve haftalık müsaade günlerinde çalışmalarının karşılığının ödenmediğini, diyaneti ve ulusal bayramlarda kesintisiz olarak çalıştırılan davacının bu çalışmalarının fiyatını de alamadığını, yıllık müsaade kullandırılmadığını ve karşılığının ödenmediğini ileri sürerek, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, yıllık müsaade fiyatı, fazla çalışma fiyatı ile ulusal bayram ve umumî tatil fiyatının davalılardan öğrenimini istedi. Davalı rektörlük ve yemek firmaları, davanın reddini istedi. Duruşma, davanın kabulüne hükmetti. Kararı rektörlük temyiz etti.
YARGITAY DEVREYE GİRDİ
Fazla mesai konusunda taraflar arasında uyuşmazlık bulunduğuna dikkat çeken Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, fazla mesainin hangi kurallarda gerçekleşeceğini şöyle izah etti:
“Bir emekçinin günde en fazla fiilen 14 saat çalışabileceğinin kabulü gerekir. Bu durumda 24 saat çalışıp 24 saat dinlenme yoluyla yapılan çalışmalarda bir hafta 3 gün öbür hafta ise 4 gün çalışma yapılacağından, yasa kararı yeterince, haftalık alışılagelmiş çalışma müddeti dolmamış olsa dahi günlük 11 saati aşan çalışmalar fazla çalışma sayılmaktadır. Bu çalışma sisteminde personel birinci bir hafta (3×3=) 9 saat takip eden hafta ise (4×3=) 12 saat fazla çalışma yapmış sayılmalıdır. Çalışma halinin 24 saat mesai 48 saat dinlenme biçiminde olduğu durumlarda ise, emekçi bir numara hafta 3 gün 2. ve üçüncü haftalar 2 gün dördüncü hafta tekrar 3 gün çalışacağından, birinci hafta (3×3=) 9 saat, 2. ve üçüncü haftalarda (2×3=) 6 saat, dördüncü hafta ise yeniden (3×3=) 9 saat fazla çalışmış sayılacaktır. 1475 sayılı evvelki İş Yasasında günlük 11 saati aşan çalışmaların fazla çalışma sayılacağına ait bir karar bulunmadığından, kelam konusu Yasanın yürürlükte olduğu devirde gerçekleşen, 24 saat çalışıp 48 saat dinlenme adabıyla yapılan çalışmalarda, haftalık 45 saatlik sıradan çalışma vadesinden fazla çalışma yapılması mümkün olmadığından, çalışanın fazla çalışma yaptığının kabulü mümkün değildir. Ama değinilen yasa devrinde gerçekleşen 24 saat mesai 24 saat dinlenme yordamıyla yapılan çalışmalarda, 4 gün çalışılan haftalarda (4×14=) 56 saat çalışma yapılacağından, yalnızca bu haftalarda personelin haftalık (56-45=) 11 saat fazla çalışma yaptığının kabulü gerekir.”
'FAZLA MESAİ SON FIYATTAN HESAPLANMAYACAK'
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, emsal nitelikteki kararında, fazla mesai fiyatlarının çalışmanın gerçekleştirildiği periyotta emekçiye verilen fiyatlar üzerinden hesaplanması gerektiği belirtildi. Kararda şöyle denildi:
“4857 sayılı İş Kanununun 41'inci unsurunun 2. fıkrası uyarınca, fazla çalışma saat fiyatı, olağan çalışma saat fiyatının yüzde elli fazlasıdır. Çalışana fazla çalışma yaptığı saatler için sıradan çalışma fiyatı ödenmişse, yalnızca kalan yüzde elli kısmı ödenir. Kanunda öngörülen yüzde elli ziyadesiyle ödeme kuralı nispi emredici niteliktedir. Tarafların akitle bunun altında bir nispet belirlemeleri mümkün değilse de, daha yüksek bir nispet tespiti imkanlıdır. Fazla çalışma fiyatının son fiyata nazaran hesaplanması hakikat olmayıp, ilişkin olduğu periyot fiyatıyla hesaplanması gerekir. Bu durumda fazla çalışma fiyatlarının hesabı için personelin son fiyatının bilinmesi kâfi olmaz. İstek konusu devirler açısından da fiyat ölçülerinin tespit edilmesi gerekir. Çalışanın geçmiş devirlere ilişkin fiyatının belirlenememesi halinde, bilinen fiyatın minimum fiyata orantısı yapılarak buna nazaran tespiti gerekir. Gelgelelim personelin iş mahallinde çalıştığı mühlet içinde terfi ederek çeşitli unvanlar alması yahut son devirlerde toplu iş ahdinden yararlanılması üzere durumlarda, meslek kuruluşundan bilinmeyen devirler için fiyat araştırması yapılmalı ve evraktaki gayrı delillerle birlikte değerlendirmeye tabi tutularak bir karar verilmelidir. Somut uyuşmazlıkta, belgede yan alan imzasız fiyat bordrolarında geçen fazla mesai tahakkuklarının bankaya ödenip ödenmediği araştırılmadan ve ödenmişse mahsup hususu düşünülmeksizin karar verilmesi kusurludur. Duruşma kararının bozulmasına oy birliği ile karar verilmiştir.”
Karar
