Avrupa Birliği (AB) ve İngiltere ortasında ticaret ve gelecekteki alakaları şekillendirecek muahedeye ait müzakerelerde ilerleme sağlanamaması ve Londra’nın Brexit ayrılık mutabakatını ihlal etmeye yönelik teşebbüsü bağlantılarda tıkanmaya neden oldu.
AB’den 31 Ocak’ta ayrılan İngiltere ile gelecekteki ilgileri belirleyecek ticaret mutabakatına ait müzakerelerde vaktin daralmasına karşın Londra ve Brüksel ortasında şimdi somut bir uzlaşı olmaması taraflar ortası tansiyonu yükseltti.
İngiltere’nin geçen sene imzalanan ayrılık muahedesini ihlal edecek bir yasal düzenlemeyi parlamentoya sunmasıyla da esasen gergin seyreden müzakereler çıkmaza girdi.
TARTIŞMALI YASA TASARISI
İngiliz hükümeti, geçen hafta parlamentoya sunduğu İç Piyasalar yasa tasarısı ile AB ile daha evvel uzlaştığı Brexit ayrılık mutabakatını “tek taraflı” olarak değiştirme yoluna gitti.
Birleşik Krallık’ı oluşturan İngiltere, Galler, İskoçya ve Kuzey İrlanda ortasındaki hür ticaretin aksamadan sürdürülmesini öngören tasarı, İngiliz bakanlara Kuzey İrlanda ve Birleşik Krallık’ın geri kalanı ortasındaki ticaret konusunda daha fazla yetki veriyor.
Geçen sene varılan Brexit ayrılık muahedesine nazaran, İngiltere AB’den ayrılsa da Kuzey İrlanda AB’yle gümrük birliği içinde kalmayı sürdürecek.
İki taraf ortasında bir ticaret muahedesine varılamaması durumunda, AB, Kuzey İrlanda ve Birleşik Krallık’ın geri kalanı ortasındaki ticarete pürüz olabilecek.
AB REAKSIYONLU
AB tarafı, İngiltere’ye Kuzey İrlanda ile ticaret konusunda daha fazla yetki veren ve firmalara daha fazla kamu dayanağı verme imkanı da sağlayan kelam konusu tasarıya sert reaksiyon gösterdi.
AB, bu teşebbüsü, imzalanmış, onaylanmış ve yürürlükte olan Brexit ayrılık muahedesinin ve İrlanda protokolünün “ihlali” olarak gördü.
Brexit ayrılık muahedesine ahengin “yasal yükümlülük” olduğuna dikkati çeken AB, İngiltere’nin son teşebbüsüyle milletlerarası hukuku ihlal ettiğini ve geri adım atılmazsa mevzuyu duruşmaya taşıyacağını bildirdi.
Brüksel, mutabakatların Londra tarafından tek taraflı biçimde ihlalinin gelecekteki bağlara yönelik devam eden müzakereleri de riske soktuğunu, bu durumun Kuzey İrlanda’daki barışı tehlikeye attığını savundu.
İngiltere’nin Brexit ayrılık mutabakatını ihlal eden teşebbüsü AB ile sürdürdüğü ticaret mutabakatı sürecini daha da tahlilsiz bir hale soktu.
TİCARET MUAHEDESI
AB’den 31 Ocak’ta siyasi olarak ayrılmış olan İngiltere, 1 Ocak 2021’de Birlikten ekonomik ve ticari olarak da kopmuş olacak.
İngiltere, yıl sonuna kadar devam eden ve “geçiş süreci” olarak isimlendirilen mühlet zarfında ise AB ile ticaret muahedesi yapmaya çalışıyor.
İngiltere bu süreçte AB kurallarına bağlı kalmayı sürdürürken, tarafların, 2020 bitiminden evvel bir muahede sağlaması için müzakerelerin ekim ayı sonuna kadar tamamlanması ve akabinde bunun resmi onay sürecine geçilmesi gerekiyor.
AB tarafının müzakerelerin geniş kapsamı ve zorluğu nedeniyle geçiş sürecini uzatma teklifine ise Londra yanaşmıyor.
AB ve İngiltere ortasındaki gelecekteki ilgileri belirleyecek mutabakat müzakereleri yeni tip koronavirüse (Kovid-19) karşın aylardır kesintisiz devam ediyor.
MÜZAKERELERİN 9. TIPI
Bu hafta Brüksel’de 9’uncu tipi başlayan müzakerelerde taraflar, mal ve hizmet ticareti, yatırım, adil rekabet, ulaşım, güç, nükleer iş birliği, balıkçılık, toplumsal güvenlik, ortak programlar ve yasal iş birliği üzere çeşitli başlıkları görüşüyor.
Bir mutabakat sağlanabilmesi için bütün mevzularda uzlaşılması gereken müzakerelerde bilhassa ticaret, adil rekabet, balıkçılık ve uzlaşmazlıkların giderilmesi üzere temel alanlarda görüşmeler tıkanmış durumda bulunuyor.
ADİL TİCARET
AB, eşit kaideler altında, açık ve adil bir rekabet ortamı sağlanmadan ekonomik iştirak yahut ticaret muahedesi yapılamayacağını savunuyor.
İngiliz iktisadının görece büyük boyutu ve AB’ye coğrafik yakınlığı nedeniyle Brüksel, ticaretin ortak kurallar çerçevesinde yapılmasını istiyor.
AB, toplumsal haklar, etraf, vergi, kamu desteklemeleri, tüketici hakları üzere alanlarda İngiltere’nin AB mevzuatına uyumlu biçimde davranmasını talep ediyor.
Brüksel, İngiltere ile gümrük vergisi ve kota sınırlaması olmadan ticaretin yalnızca benzeri rekabet şartlarına sürdürülebileceği görüşünü taşıyor.
AB tarafı İngiltere’nin kelam konusu uygulamalardaki farklılıkları kullanarak kendisine avantaj sağlayabileceğini ve çeşitli desteklemelerle
Avrupa’daki rakiplerini geride bırakabileceğini düşünüyor.
İngiltere ise ticari bahislerde ve kamu desteklemelerinde kararları AB’den bağımsız biçimde alabilmek istiyor.
BALIKÇILIK TARTIŞMASI
AB ile İngiltere ortasındaki uzlaşmazlıklarda öne çıkan bir öbür mevzuyu ise balıkçılık oluşturuyor. AB üyesi ülkeler, birbirlerinin münhasır ekonomik bölgelerinde serbestçe balık avlayabiliyor. Balıkçılık, İngiltere’nin AB ile münasebetlerinde her vakit zahmetli bir husus olarak öne çıkıyor. Londra, balıkçılık haklarının kazanılmasını AB’ye karşı sembolik bir zafer olarak görüyor. AB tarafı ise bilhassa Fransız balıkçıların baskısıyla bu alanda bir muahedeyi yapılacak ticaret mutabakatının “ön koşulu” olarak dayatıyor. Yıllık 1 milyar avronun altında bir mali karşılığı olan balıkçılık konusunda uzlaşı sağlamak bahsin İngiltere’de egemenlik hakkı olarak algılandığı için kolay olmuyor.
AB balıkçılık kotaları, ülkelerin uzun yıllara dayalı balık avlama ölçüsüne nazaran belirlenirken, İngiltere mevcut kotaların kendisi aleyhinde düşük ölçüde belirlendiği görüşünü de savunuyor.
Londra, AB’den çıkışla bu kotalarını yükseltmeyi hedefliyor. Mevcut durumda İngiltere’de kotaların yaklaşık yarısının başka ülkelerin avcıları tarafından kullanılması ise durumu daha da karmaşık bir hale sokuyor.
Brüksel, Avrupalı balıkçıların mevcut durumlarını koruma etmelerini ve İngiltere sularında avlanmayı kademeli biçimde yavaşça azaltmayı istiyor lakin İngiltere buna karşı çıkıyor.
Bu durum mevcut müzakerelerdeki durumu epeyce zorlaştırıyor.
Balıkçılık konusunda uzun vadeli, adil ve sürdürülebilir bir tahlil sağlanamaması ekonomik iştirakin önünde büyük bir pürüz olarak duruyor.
UZLAŞMAZLIKLARIN GİDERİLMESİ
AB tarafı İngiltere ile ticaret mutabakatı yapması durumunda gelecekte yaşanabilecek çeşitli problemlerin nasıl çözüleceğine yönelik bir hukuksal düzenek kurulmasını istiyor.
Bir yatırımın yahut kamu desteklemesinin adil olup olmadığı konusunda ortaya çıkabilecek bir uyuşmazlığın Avrupa Adalet Divanı’nda ele alınmasını talep eden Brüksel, İngiltere’nin bu duruşmada verilecek karalara uygun davranması gerektiğini düşünüyor.
İngiltere ise bunu iç işlerine müdahale olarak görüyor ve AB’den ayrılışın “çıkış” olduğunu, egemenlik hakkını oburuyla paylaşmayacağını belirtiyor.
Kendi kaynaklarını kısıtlama olmaksızın istediği biçimde harcama yetkisine sahip olmayı isteyen İngiltere, Avrupa’nın bu alanda kelam sahibi olmaması gerektiğini savunuyor.
AB ise gelecekte yaşanacak muhtemel uzlaşmazlıkların giderilmesine yönelik sistemin ticaret muahedesi içinde yer almasını kural koşuyor.
YASAL İŞ BİRLİKTELİĞİNE SON
AB üyesi ülkeler ortasında çeşitli ferdî dataların paylaşımı ile birlikte çeşitli yasal iş birlikleri de yapılıyor.
Bilhassa hatalılara yönelik türel alanlarda yaşanabilecek meselelerin tahlilini amaçlayan AB kuralları ile üye ülkelerdeki polis ve öbür yasal merciler ortasında yakın çalışmalar gerçekleştiriliyor.
Böylelikle bir kişinin AB üyesi ülke hudutlarını geçerek işlediği cürümden muaf olmasının önlenmesi hedefleniyor. İngiltere’nin ayrılması ile bu alanda da problemler ortaya çıkabileceği beklentisi AB tarafını kaygılandırıyor. Londra, AB’den çıkışla bu alanlardaki iş birlikteliklerini sonlandırmayı planlıyor.
AB ise yasal iş birlikteliklerinin devamını istiyor. AB ve İngiltere ortasında devam eden ticaret mutabakatı müzakereleri, adil rekabet, balıkçılık ve uzlaşmazlıkların giderilmesi alanındaki ihtilaflarla çıkmaza girdi.
Londra ve Brüksel ortasındaki görüşmelerde yıl sonuna kadar bir muahede sağlanması kolay görünmüyor. Bu türlü bir durumda ise tek seçenek olarak anlaşmasız ayrılık olarak ortaya çıkıyor.
Muahedeye varılamaması halinde iki taraf ortasındaki ticari bağların, 31 Aralık 2020 sonrasında Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) kurallarına nazaran sürmesi gerekiyor.
Karar
